Uluslararası Matematik Olimpiyatı (IMO) üniversite öncesi öğrenciler için muhtemelen en prestijli yarışmadır. Her yıl dünyanın dört bir yanından gelen öğrenciler bronz, gümüş ve altın madalyalar için yarışıyor. Yakında yapay zeka programları da onlarla yarışabilir.

Ocak ayında Google DeepMind'dan Google DeepMind ve New York Üniversitesi'nden Trieu H. Trinh, Nature dergisinde AlphaGeometry adlı yeni bir yapay zeka programını tanıttı. Araştırmacılar, programın geçmiş Uluslararası Matematik Olimpiyatı'ndaki 30 geometri probleminden 25'ini çözebildiğini, bunun da insan altın madalya sahiplerininkine benzer bir başarı oranı olduğunu bildirdi. Yapay zeka ayrıca 2004 IMO'sunda uzmanların dikkatinden kaçan bir soruya daha genel bir çözüm buldu.

Evrim Ağacı Uyarısı: Başlığın toplumumuzla daha ilişkili olabilmesi için orjinalinde "Jennifer Aniston" (Amerikalı aktris) olan isimleri yer yer "Türkan Şoray" olarak değiştirdik. Çünkü konu dahilinde, genel toplum tarafından yakından bilinen bir yüz olduğu sürece yazı aynen geçerliliğini koruyor. Bu yazı, Jennifer Aniston'a özel bir durum değil. Genel olarak toplumdaki bilindik simalar için geçerli. Aniston, sadece sinirbilimciler arasında sıklıkla kullanılan bir örnek. Yani toplum içerisinde çok uzun yıllardır yer etmiş diğer aktör ve aktrisleri kullanarak da yazıyı değiştirebilirsiniz, geçerliliği değişmeyecektir. Yazıyı Türkiye'yle ilişkilendirmek için Evrim Ağacı olarak parantezler içinde bazı bilgiler ekledik. Böylece anlamanız daha kolay olacaktır. İyi okumalar.

Jeniffer’ı, veya hep söylediğimiz gibi “Jen”i düşünün (veya o ayırt edici beni ve yüz yapısıyla Türkan Şoray'ı). Büyüleyici gülümseyişiyle Jen, muhteşem çenesiyle Jen, saçını açık bırakmış hâliyle Jen, Rachel rolünde Jen, Brad’le Jen, Brad’siz Jen, Vince’le Jen, Oscar töreninde Jen ve tabii ki temporal lobun orta kısmındaki sinir hücresi olarak Jen.

Bir anlığına durup düşünün: Yaşadığınız kısacık ömür içerisinde bilim ve teknoloji ne kadar gelişti? 1980'lerde doğan birinin günümüzdeki yetişkinlik hayatına erişene dek IBM tarafından üretilen bilgisayarlar, Apple'ın Macintosh cihazları, dijital cep telefonları, dijital yanıtlama makinaları, web üzerinden televizyon izleyebilmemizi sağlayan teknolojiler, "segway" isimli ulaşım araçları, akıllı telefonlar, flash bellekler, Skype gibi görüntülü iletişim teknolojileri, Google gibi arama motorları, Google Maps gibi dijital haritalar, insan genomundaki 3.2 milyar baz çiftini tek tek tespit etmemizi sağlayan gen dizileme teknolojileri, YouTube gibi dijital video koleksiyonları, grafen gibi eşsiz özelliklere sahip malzemeler, Bluetooth iletişim cihazları, Facebook gibi sosyal medya teknolojileri, Curiosity gibi Mars araçları, Tesla gibi elektrikle çalışan ve hatta sürücüsüz giden arabalar, atom altı dünyasını aydınlatan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı gibi cihazlar, yapay kalpler, 3 boyutlu yazıcılar, Amazon Kindle gibi dijital okuma araçları, kök hücre teknolojileri, SpaceX tarafından üretilen Falcon roketleri gibi tekrar kullanılabilir roket teknolojileri ve CRISPR gibi gen düzenleme teknolojileri girdi. Sadece 40 yıl içerisinde tüm bunlar ve burada sayamayacağımız kadar fazla gelişme yaşandı!

Böylesine büyük teknolojik atılımların, ülke politikalarına ve kamu yönetimine ne kadar köklü bir şekilde etki ettiği aşikardır. Bir sosyal medya aracının kısıtlanması, diğer ülkelerin yeni teknolojiler sayesinde öne geçmesi, yeni bilimsel atılımlar dolayısıyla bizim erişemediğimiz sağlık teknolojileriyle başkalarının ömürlerini uzatması son derece rahatsız edici, hatta kimi durumda kabul edilemez olabilir. Bu nedenle, iyi liderlerin ülkelerini bilim ve teknoloji alanında modern medeniyetlerle aynı seviyede tutabilecek politikalar takip etmesi büyük öneme sahiptir.

NASA, 2010 yılında bir basın toplantısında ilk defa Ay yüzeyinin yüksek çözünürlüklü bir görüntüsünü yayınladı. Ancak görüntü jeolojik olarak ölü duruma sahip bir gök cismi için garip görünüyordu: Ay'ın yüzeyinde, kilometrelerce uzunlukta ve birkaç metre yüksekliğe sahip, birkaç yerde görülen araziler bulunuyordu. Daha sonra anlaşılacağı üzere, bu araziler aslında deprem hareketleriyle fay hatlarının birbiri üstüne geçmesiyle oluşan yükseltilerdi. Dahası bu şekiller sadece bir kez görüntülenmedi, bugüne kadar yüzlerce kez görüntülendi. 

Ay yüzeyinde muhtemelen depremler meydana geliyor. Yani Ay, uzun zamandır düşünüldüğü gibi jeolojik olarak ölü bir gök cismi değil. Bu sonucun 50 yıl önce elde ettiğimiz verilerden gelmesi ise çok şaşırtıcı ve bu sonuç, yeni analiz yöntemleriyle eski verilerin değerlendirilmesi sonucu gün yüzüne ancak şimdi çıkabildi. 

Viagra ve diğer cinsel bozukluk ilaçlarının tıp dünyasında kullanılmaya başlanması cinsellik açısından gerçekten bir devrim yaratmıştı. Belirli sorunlardan dolayı veya yaşa bağlı ereksiyon problemi yaşayan kişiler, artık bu soruna boyun eğmeden gerekli ilaç ve tedavilerle mutlu bir cinsel hayat yaşayabiliyorlardı.

Ancak ereksiyon problemi yaşayanlara verilen bu ilaçlar bazı kişilere bütüncül bir çözüm sunamıyor. Diğer yandan kalp-damar hastalıkları ve tansiyon gibi sorunları olan insanlara reçete edilemiyorlar.^[1] Bu nedenle Viagra gibi erektil disfonksiyonu iyileştiren ilaçlardan yararlanamayan insanlar için karpuz yemek doğal ve iyi bir çözüm olabilir!

Mizah etkisi, insanların güldürücü olduğunu düşündükleri bilgilerin daha akılda kalıcı olmasına neden olan bilişsel bir eğilimdir. Genel olarak mizahın ilgiyi ve enerjiyi arttırması gibi çok çeşitli faydalar sunmasının yanında, mizah etkisinin de birçok faydası olabilir. Örneğin, öğrenciler yeni bir kavramı eğlenceli bir hikaye şeklinde, nükteli bir anlatımla öğrendiklerinde, genellikle, nükteli olmayan bir şekilde öğrendiklerine kıyasla bu kavramı akıllarında tutmaya daha yatkın oluyorlar.

İnsanların mizahi olduğunu düşündüğü bir bilgiyi mizahi olmadığını düşündüklerine kıyasla genellikle daha iyi hatırlamaları, mizahın temel faydalarından bir tanesidir.^[1][2]

Pentagon'un yapay zekayı platformlarına güvenli bir şekilde entegre etme çabasında önemli bir gelişme olarak, yapay zeka ile güçlendirilmiş sürücüsüz bir savaş uçağı, 2023 yılında Kaliforniya üzerinde ilk kez bir insan pilotla it dalaşına girdi. 

Kim galip geldi? Ne yazık ki yetkililer, "ulusal güvenlik" gerekçesiyle bunu açıklamıyor. Ancak DARPA'nın ACE olarak adlandırılan Hava Muharebe Evrimi programının program yöneticisi Yarbay Ryan Hefron, yapay zekanın testler boyunca çeşitli senaryolarda "iyi bir performans gösterdiğini" söylüyor:

Özel Görelilik Teorisi (veya İzafiyet Teorisi), Evren'i oluşturan uzay-zaman dokusunun doğasına yönelik bir teoridir ve uzay ve zaman arasındaki ilişkiyi açıklar. Özel Görelilik Teorisi, Albert Einstein tarafından 1905 yılında yayınlanan On the Electrodynamics of Moving Bodies başlıklı makalede ileri sürülmüştür.^[1]

Özel Görelilik Teorisi, 2 temel postülat üzerine kuruludur:

Bu makalemizde, 1 Aralık Dünya AIDS Günü'nün başrol oyuncusu ve Dünya çapında 30 milyon insanın katili, 34 milyon insanınsa tehdit unsuru olan AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome: Edinsel Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) hastalığının kaynağı HIV (Human Immunodeficiency Virüs: İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü) isimli virüsü tanıyacağız ve bu virüsün evrim açısından önemini göreceğiz. Umuyoruz ki hepinize faydalı olacaktır. 

HIV isimli virüs ("HIV virüsü" kullanımı edebi olarak yanlıştır), Lentivirus isimli bir cinsin altında bulunan bir virüs türüdür. Esasında virüsler, zorunlu hücre içi parazitleridir. Nükleik asitleri ya (tek/çift iplik) DNA ya da (tek/çift iplik) RNA'dan oluşur. DNA ve RNA beraber bulunmaz. En içerde nükleik asit ve onu saran, koruyan, morfolojisini veren kapsid (kılıf) bulunur. Bütün virüsler kendi kapsid proteinlerini kodlarlar. Birçok kaynak tarafından "cansızlıktan canlılığa geçiş" veya "canlılık özelliği gösteren ama canlı olmayan biyokimyasal moleküller" şeklinde tanımlanır. Aynı zamanda birçok mikrobiyoloji/viroloji kaynağında da "hücresel olmayan yaşam" veya "psödo (yalancı) canlı" gibi ifadeler kullanılabilir. Ancak genetik materyallerinin bulunuyor olması, onların taksonomik olarak sınıflandırılabilmesini sağlamaktadır. Bu yüzden, onların da kendi evrimsel geçmişleri analiz edilebilmekte ve sınıflandırmaları yapılabilmektedir.

Şayet üniversitede sayısal bir bölüm okuduysanız "Kalkülüsün temel teoremi" diye bir teoremi mutlaka duymuşsunuzdur. Basitçe bu teorem bize türev ile integral arasında bir ilişki olduğunu söyler ve hem matematikte hem de temel ve uygulamalı bilimlerde oldukça faydalı bir araçtır. İsminden anlaşılacağı üzere, kalkülüsün temel teoremi oldukça temel bir teoremdir çünkü bütün analiz (matematiğin bir dalı) kalkülüsün temel teoremi üzerine inşa edilmiştir.

Peki ya matematiğin öbür dalları, onlar da böyle bir teorem üzerine inşa edilmişler midir? Bunun cevabı evet! Bu yazımızda da matematiğin tarihsel olarak ikinci ortaya çıkan ve günümüzde matematikçiler arasında en popüler çalışma alanlarından biri olarak cebirden bahsedeceğiz. Daha spesifik olarak, cebirden değil, cebirin temel teoreminden (veya d'Alambert Teoremi veya d'Alambert-Gauss Teoremi) bahsedeceğiz.