Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Grip Virüslerine Verilen H1N1, H5N1 Gibi Tuhaf İsimler Nereden Geliyor?

Grip Virüslerine Verilen H1N1, H5N1 Gibi Tuhaf İsimler Nereden Geliyor?
4 dakika
9,007
Tüm Reklamları Kapat

Grip soylarının tuhaf isimleri içerisindeki H ve N harfleri, gribe neden olan virüsün yüzey proteinleri olan Hemaglutinin (Hemagglutinin, H) ve Nöraminidaz (Neuraminidase, N) isimli kimyasallardan gelmektedir. Sayılar ise, bu yüzey proteinlerinin farklı tiplerinin keşfedilme sırasını belirtmektedir: Örneğin H5N3 tipi virüsün Hemaglutinin proteini, H9N5'ten önce keşfedilmiştir.

Bu isimlendirmenin kökenleri, Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) 1980'de işleme soktuğu isimlendirme kurallarına dayanmaktadır. Normalde virüslerin adı H1N1 gibi isimlendirmelerden çok daha uzundur. Kurallara göre ismin başına eğer virüs insanda tespit edilmediyse, tespit edildiği hayvanın adı; keşfedildiği coğrafi bölge; soy hatlarının sayısı; virüsün izole edildiği yıl ve protein antijen tipi eklenmek zorundadır. Dolayısıyla 2009 yılında dünyayı kasıp kavuran meşhur domuz gribi virüsünün adı aslında H1N1 değil, A/Kaliforniya/04/2009(H1N1)'dir. 2021 itibariyle bilinen Hemaglutinin sayısı 18, Nöraminidaz sayısı ise 11'dir. Dolayısıyla H18 ve N11'e kadar gidilmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu sayılar sadece keşif sırasını göstermektedir; virüslerin birbiriyle akrabalık ilişkisini (yakınlık ve uzaklığını) yansıtmamaktadır. Örneğin, İsveç'te 1999 yılında Larus ridibundus cinsi martılarda yeni keşfedilen virüs, genetik olarak H13'e çok daha yakın akraba olsa da, H16 olarak isimlendirilmiştir; çünkü o zamana kadar bilinen Hemaglutinin proteini sayısı 15'tir.

Bu Sayılar Neden Zamanla Artıyor?

Çünkü evrim var. Biz Influenza A virüsü ile mücadele ettikçe, o da sürekli evrim geçiriyor. Daha doğrusu olan şu: Biz bir aşı geliştirip de savunma sağladığımızda, bir suşun (örneğin H1N1'in) tamamını öldüremiyoruz. Neden? Çünkü tür (ve alttür) içerisinde çeşitlilik var. Bu çeşitlilik, işte bu H, N ve benzeri proteinleri kodlayan genlerde oluyor. Mutasyonla bu genler değişince, yüzey proteinleri de değişiyor. Bu nedenle savunma hücrelerimiz onları tanıyamıyor. İşte bunlar, bizim savunma sistemimizden kurtulup bir sene sonra yine hızla yayılıyorlar. Bu defa bilim insanları bu yeni soy hattını (suşu) tanıyor, savunma geliştiriyor; ancak evrimin de eli armut toplamıyor. Virüs evrimleştikçe biz savunma geliştiriyoruz, biz savunma geliştirdikçe virüs evrimleşiyor. Bu nedenle kimi evrimsel biyologlar buna "evrimsel silahlanma yarışı" adını veriyor. Ancak özünde, sayıların giderek artıyor olma nedeni, evrim nedeniyle virüslerin sürekli değişiyor olması...

Tüm Reklamları Kapat

Son olarak, neden yüzey proteinlerine bakılıyor da, daha güvenilir olan genlere bakılmıyor diye düşünüyor olabilirsiniz. Nedeni, gribin ilk olarak bu şekilde isimlendirilmeye başladığı yıllarda, gen dizileme teknolojilerinin aşırı pahalı olması ve kullanmanın çok güç olmasıdır. Günümüzde, her ne kadar bu yöntemler artık çok daha ucuz, etkili ve hızlı olsa da, geleneksel isimlendirilmenin kullanımı devam etmiştir. Virolog Dr. Semih Tareen, grip virüsüyle ilgili tehlikeyi şöyle anlatıyor:

Grip virüsünün en önemli (ve tehlikeli) özelliği RNA genomu 8 tane segmentten oluşur. Bu yüzden farklı grip virüsleri ile genom değiş dokuşu (İng: "reassortment") yaparak yeni kombinasyonlar oluşturabilir. Birden çok grip virüsü aynı konakta yeni bir tür oluşturabilir. Örneğin domuz gribi (H1N1) ile insan gribi (H3N2) değiş tokuş yaparak, yepyeni bir virüs olan H1N2’yi oluşturabilir. Grip virüsünün bu şekilde değişmesine Antijenik Kayma (İng: "Antigenic Shift") denir. Yavaş yavaş, her sene yeni mutasyonların birikimiyle değişen Antijenik Sürüklenme (İng: "Antigenic Drift") kavramından farklıdır.
Grip virüsünün genom değiş tokuşunu gösteren bir grafik.
Grip virüsünün genom değiş tokuşunu gösteren bir grafik.
Antijenik Kayma ile Antijenik Sürüklenme farkı
Antijenik Kayma ile Antijenik Sürüklenme farkı

Kuş Gribinin Evrimi Hızla Devam Ediyor!

Kuş gribi, 2015'te yükselişe geçen Ebola'dan daha az ilgi çekiyor ve aslen kuşlara bulaşıyor olsa da, yolu insan bir konağa düştüğünde, bulaştığı insanların %60’ını öldürüyor! Yani Ebola’dan daha ölümcül. H5N1 virüsü ilk defa 2005 yılında ortaya çıktı. En son enfeksiyon dalgasının yaşandığı Mısır’da, vakaların hepsinde virüs kuşlardan doğrudan insanlara geçmişti. Yeni çalışmaların bulgularına göre Mısır’daki virüs türü, kendisini kuşlardan insanlara daha kolay geçirebilecek yeni adaptasyonlar evrimleştirdi ve virüs, yakın gelecekte insandan insana geçebilme ihtimalini yükseltti. 

Peki evrim bunun neresinde? Yeni araştırma, kuş gribi virüsünde doğal seçilimin evrimleştirdiği adaptasyonlara odaklanıyor. Görünüşe göre doğal seçilim, Mısırlı virüslerin HA proteinleri üzerinde görev alarak insanlarda daha hızlı kopyalanan genetik farklılıklara sebep oldu. Mısır'da insanlar, hasta kümes hayvanları ile yakın temasta bulunduğu için virüsler sıklıkla insanlara geçme fırsatı buldu. Bu sırada insanlara bulaşıp da aktif hale gelebilecek mutasyonlara sahip virüsler avantajlı konuma geçtiler. Bunların seçilimi ve diğerlerinin elenmesi sonucunda virüs, bulaşıcılığı artacak şekilde evrimleşti.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Peki bu Mısırlı kuş gribi virüslerinin insandan insana geçmesini durduran şey ne? Virüsler bunun gerçekleşmesi için gerekli adaptasyonlardan bazılarına sahip; fakat şimdilik hepsine değil... Görünüşe göre mutasyonların bazıları kuşlardan insanlara geçmek konusunda ayrıcalık sağlarken, aslında virüsü biraz daha dengesiz yaptı ve böylece insandan insana taşınması ihtimalini düşürdü. Ancak bu, gelecekte evrimsel süreç dahilinde tamamen değişebilir. İşte bu nedenle evrimi anlamalı ve öğrendiklerimizi kullanarak hastalıklarla mücadele etmeliyiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
22
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Bilim Budur! 8
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 7
  • Tebrikler! 5
  • İnanılmaz 4
  • Umut Verici! 4
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • Muhteşem! 3
  • Güldürdü 1
  • Grrr... *@$# 1
  • Korkutucu! 1
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 14:04:07 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5559

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı, et al. Grip Virüslerine Verilen H1N1, H5N1 Gibi Tuhaf İsimler Nereden Geliyor?. (20 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5559
Bakırcı, Ç. M., Zaloğlu, ., Öztürk, . (2021, February 20). Grip Virüslerine Verilen H1N1, H5N1 Gibi Tuhaf İsimler Nereden Geliyor?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5559
Ç. M. Bakırcı, et al. “Grip Virüslerine Verilen H1N1, H5N1 Gibi Tuhaf İsimler Nereden Geliyor?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 20 Feb. 2021, https://evrimagaci.org/s/5559.
Bakırcı, Çağrı Mert. Zaloğlu, . Öztürk, . “Grip Virüslerine Verilen H1N1, H5N1 Gibi Tuhaf İsimler Nereden Geliyor?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 20, 2021. https://evrimagaci.org/s/5559.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close