Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı Neden ''Dişi'' Diyor?

Evrim Ağacı Neden ''Dişi'' Diyor? Regnsky
4 dakika
9,599
Tüm Reklamları Kapat

Ne yazık ki kültürün yönlendirmelerine ve atıflarına aldanan birçok okurumuz, Evrim Ağacı olarak insan dişilerini tanımlamak için de yaygın olarak kullandığımız "dişi" sözcüğünü garipsiyor; neden "kadın" demediğimizi soruyor. İzah edelim:

Eşeyli üreyen canlıların (genellikle bitkiler ile hayvanların) çok büyük bir kısmı, kromozom durumuna bağlı olarak iki eşeye (cinsiyete) ayrılır: erkek ve dişi. İnsan (Homo sapiens) türünün de dahil olduğu Memeli Hayvanlar Sınıfı'nın ezici bir çoğunluğunda iki eşey kromozomu durumu görülür: XX ve XY. Bunlardan XX olanlara bilimde "dişi", XY olanlara "erkek" adı verilir. Biyolojik olarak, insanların da XX kromozomuna sahip olanlarına "dişi" denir. Bu; toplumdan topluma ve zamandan zamana erkekler tarafından dişilere takılan kadın, kız, karı, avrat, hatun, dam, am, bayan, hanım, zen, zenne, nisa, nisvan, cadı, saçıuzun gibi kelimelerin aksine, halen bilimsel nötralliğini (tarafsızlığını) korumakta olan, hiçbir kültürel yaftayı üzerinde barındırmayan ve yaygın olarak kullanılan bir sözcüktür. "Dişi" sözcüğünün garipsemenin iki nedeni var:

Tüm Reklamları Kapat

Birincisi, bilimden oldukça uzak bir toplumsal yapıya sahip olmamız, dolayısıyla sıradan ve yaygın bilimsel terminolojiyi garipsememiz. Örneğin İngilizce bilenler, bilimle daha yakından aşina olan ve İngilizce konuşan kültürlerde "male vs. female" (erkek / dişi) kavramlarına yabancılık duymayacaklardır. İngilizce konuşan kimse "Neden 'woman' (kadın) demedin de 'female' (dişi) dedin?" diye sormayacaktır. Çünkü insan dişisi, dişidir!

İkincisiyse, genel olarak tüm kültürlerde, insanın diğer hayvanlardan ayrı bir yeri ve konumu olduğu sanrısının bulunmasıdır. Diğer hayvanlarda erkek ve dişi diye bahsederken, insanlarda bunu kullanmamamız gerekmesinin biyolojik ve bilimsel nedeni nedir? Homo sapiens, Hayvanlar Alemi'ne (Animalia) ait bir tür değil midir? Elbette öyledir! Dolayısıyla bir devede ya da köpekte olduğu gibi insanın da erkeği erkektir, dişisi de dişidir.

Tüm Reklamları Kapat

Aslında insanın hayvanlardan üstün olduğu sanrısından kaynaklanan bu garipsemenin tam tersine de sıklıkla rastlıyoruz. Örneğin benzer kişiler, hayvanların tekil örneklerinden bahsederken onlara "birey" (İng: "individual") dediğimizde garipsiyorlar. "Köpek bireyi" ya da "eşek bireyi" demek gibi... Hayvanlardan bahsederken "birey" sözcüğünün kullanılmasına itiraz ediyorlar. Neden? "Çünkü sadece insanların "bireyleri" vardır; hayvanların yoktur!" İşin hukuki tanımlarını bir kenara bırakacak olursak, biyolojide her bir canlının, her bir popülasyonunun (topluluğunun, toplumunun) her tekil örneğine "birey" adı verilir. İnsan ile diğer hayvan türleri arasında hiçbir fark yoktur. Bununla semantik olarak kavga etmek yerine, kulak aşinalığı edinmek en doğrusu olacaktır.

Bir bilim oluşumu, özellikle de bir biyoloji-odaklı bir bilim oluşumu olarak, herhangi bir kişi, cinsiyet, grup ve zümre tarafından dişileri çeşitli niteliklerine göre tanımlamaya ve ayırmaya çalışan bu sözcüklerden uzak bir dil yerleştirmeye çalışıyoruz. Dişi, bize göre bunun için en uygun adaydır. Daha önemlisi, toplumda bilimsel kültür ve terminolojiyi aşina kılmaya çalışan bir ekip olarak, "erkek-dişi" ayrımından kaçınmayı iki yüzlülük olarak görüyoruz. Tıpkı, yeri geldiğinde, "Tüylerim diken diken oldu." gibi kalıpların hatalı olduğunu belirtmemiz gibi. Çünkü Memeliler Sınıfı'nda "tüy" bulunmaz. Tüy, sadece Kuşlar Sınıfı'nda bulunur ve onların ayırt edici özelliğidir. "Kıl" ise sadece Memeliler Sınıfı'nda bulunur ve onların ayırt edici özelliklerinden biridir. Ancak insanların peşinden giderek, "Neden doğrusunu söylemiyorsun?" gibi bir fanatiklik de yapmıyoruz; az önce sözünü ettiğimiz semantik kavgalara girmiyoruz. Bu nedenle, bu tip bir fanatizm ve kavgabazlık ile karşılaşmak üzücüdür.

Bilimde, özellikle de sosyal bilimlerde, insanlar için yukarıda saydığımız sözcüklerden "kadın" sözcüğü kullanılabilmektedir. Biz de, sosyal bilim araştırmalarının sonuçlarından bahsederken, bu kullanıma yer veriyoruz. Çünkü iki sözcük de eş değerdedir ve kullanılabilir. Bu, İngilizcedeki "female" (dişi) ve "woman" (kadın) sözcükleri arasındaki ayrımdan kaynaklanmaktadır. Buna rağmen, akademik camiada, özellikle de insan biyolojisi araştırmalarının ezici çoğunluğunda "dişi" sözcüğü tercih edilir. Bizim kullanımımız da bunu yansıtmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Etimolojik Köken Sorunu

Bir diğer örnek olarak, teknik olarak İngilizcede cinsiyetlerden söz ederken kullanılan "man" sözcüğü dilimize "adam" veya "eril" olarak, "male" sözcüğü ise "erkek" olarak çevrilmelidir. Böylece man/woman, adam/kadın olarak; male/female ise erkek/dişi olarak dilimizde yer bulabilir. Örneğin bu konuda bir diğer yaygın yanlış, "female" (dişi) sözcüğünün "male" (erkek) sözcüğünden türetildiğine yönelik düşüncedir. "Female" sözcüğü içerisinde halen "male" sözcüğünün bulunmasının dişileri alçalttığı düşünülmektedir. Halbuki, "female" sözcüğü "male" sözcüğünden türetilmemiştir. Latincedeki "kadın" anlamına gelen femella sözcüğünden gelmektedir. Latincede "erkek" anlamına gelen male veya masle sözcüğünden türetilen "male" sözcüğü ile etimolojik olarak hiçbir alakası yoktur.

Yukarıdaki sözcüklerden birçoğu toplumsal kimlik kavramına saplanıp kalmış, gelişmemiş ve taraflı olan toplumların geliştirdiği sözcüklerdir. Bu konuda bilgilenmek için buradaki makalemizi okuyabilirsiniz. Kültürel gelişim sırasında bu sözcüklerin hatalı veya eksik olarak dilimize yerleşmiş olması, bu hata ve eksiklikleri gidermek için çalışmamız önünde bir engel olduğu anlamına gelmemektedir. Bilimsel bir yanlış veya eksik varsa, bunu düzeltmek biz bilimseverlere ve bilim insanlarına düşmektedir.

Umarız açıklayıcı olmuştur.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
9
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 10
  • Muhteşem! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Bilim Budur! 1
  • Güldürdü 1
  • İnanılmaz 1
  • Umut Verici! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 20:52:06 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5555

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Evrim Ağacı Neden ''Dişi'' Diyor?. (14 Mart 2015). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5555
Bakırcı, Ç. M. (2015, March 14). Evrim Ağacı Neden ''Dişi'' Diyor?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5555
Ç. M. Bakırcı. “Evrim Ağacı Neden ''Dişi'' Diyor?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 14 Mar. 2015, https://evrimagaci.org/s/5555.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Evrim Ağacı Neden ''Dişi'' Diyor?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 14, 2015. https://evrimagaci.org/s/5555.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close