Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Pangea Nedir? Kıtaların ve Anadolu'nun Jeolojik Evrimi

Günümüzün Ülkeleri, Süperkıta Pangea Üzerinde Nerede Yer Alırdı?

Pangea Nedir? Kıtaların ve Anadolu'nun Jeolojik Evrimi Template
5 dakika
75,765
Tüm Reklamları Kapat

Pangea, Geç Paleozoik ve Erken Mesozoik dönemler arasında var olmuş, günümüzdeki bütün kıtaların "ortak atası" olan süperkıtadır. Sayısal konuşacak olursak, günümüzden 300 milyon yıl kadar önce oluşmaya başlamıştır ve 100 milyon yıl kadar önce de ayrılmıştır.

Günümüzdeki Dünya koşullarının tam tersine, Pangea'nın karalarının büyük bir kısmı Güney Yarımküre'de idi. Pangea, dönemdeki tek süperkıta olduğu için, Dünya'nın geri kalan tamamı sularla kaplıydı. Bu dev ve tekil okyanusa da Panthalassa adını veriyoruz.

Tüm Reklamları Kapat

Pangea'nın oluştuğu zamanlarda omurgalı hayvanlar karaları işgal etmişti ve sürüngenler ile amfibiler giderek çeşitleniyordu. Bu dönemde henüz memeliler evrimleşmemişlerdi, ortada dinozorlar bile yoktu.

Pangea ikiye ayrılmaya başladığında, kuzeydeki dev kıta, günümüz Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya kıtalarını içine alan Laurasia kıtasını, güneydeki kıta ise günümüz Antartika, Güney Amerika, Afrika, Madagaskar, Avustralya, Yeni Gine çevresi, Arap Yarımadası ve Hint Yarımadası'nı içinde bulunduran Gondwana kıtasını oluşturdu. Bu iki dev kıta arasına sokulan okyanusa Tethys Denizi/Okyanusu adını vermekteyiz. Ülkemizin üzerinde yer aldığı Anadolu toprakları, bu süreçte Tethys Denizi'nin dibinde yer almaktaydı. Bu nedenle ülkemizde denizel fosiller bulmamız mümkündür; çünkü eskiden üzerinde yüzlerce metre yükseklikte deniz ve deniz canlıları bulunuyordu.

Tüm Reklamları Kapat

Pangea'dan ayrılan Laurasia, Gondwana ve ikisi arasındaki Tethys Denizi
Pangea'dan ayrılan Laurasia, Gondwana ve ikisi arasındaki Tethys Denizi
Wikipedia

Bu büyük kıtaların iklimlerine bakacak olursak: Karbonifer Devri isimli dönemde iklim oldukça nemli ve tropikti. Pangea tropiklerini kaplayan engin ormanlar, kuzeyden ve güneyden çöllerle çevrelenmişti. Dönemin ikinci yarısında ise kıta, hareket ettikçe yer değiştirdi ve buna bağlı olarak iklim kuraklaştı. Genişleyen kutup kuşağı, büyük bir soğuma eğilimini beraberinde getirdi. Gondwana’nın güneyinde oluşan bu buz devri milyonlarca yıl devam etti ve tüm yeryüzünü etkiledi.

Bu devirde meydana gelen sığ denizler şu anki canlıların atası olan omurgasız hayvanlara ev sahipliği yaptı. Buzullar büyüdükçe çekilen sudan canlılarda payını almış ve ortaya karada yaşayan yeni yeni canlı formları çıkmaya başlamıştır. Sürüngenlerin ilk defa bu dönemde kendini gösterdiğini söyleyebiliriz.

Bu dönemin sonlarında görülen resim ise şöyledir: Kıtalar oldukça yükseldi, sular çekildi ve artan kuraklık bataklıkların azalmasına sebebiyet verdi. Yaşam canlılar için zorlaşmış olsa bile bu dönemde kitlesel bir yok oluş görmemekteyiz. Bu oluşumlar uzun süreler boyunca devam etse de, günümüzden 180 ila 135 milyon yıl önce kuzeye doğru hareket eden 2 kıta parçalanmaya, büyük volkanik aktivitelere sebep oldu ve günümüz Amerika, Avrasya, Afrika, Avustralya ve Antartika kıtalarının varlığını gözler önüne serdi. Bu devirde yağış miktarı oldukça arttı ve büyüyen bitkiler büyük canlıların ortaya çıkmasını sağlayacak enerjiyi üretti. Dinozorlar, bu dönemin baskın omurgalı canlıları haline geldi. Denizlerde ve hava da sürüngenlerin çağı başladı. Bugün bulduğumuz ammonit fosilleri bu çağın habercisidir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Günümüzden 142 ila 65 milyon yıl öncesinde, yani Kretase Dönem'de ise kıtalar şu anki haline oldukça benzer bir hâl almıştır. Hindistan bu noktada bir adadan ibarettir. Antartika, Afrika kıtasına oldukça yakındır. Güney ve Kuzey Amerika birbirine yaklaşma süreci içerisindedir. Antartika ve Avustralya ise bu dönemin sonlarına doğru birbirinden ayrılmaya başlar. Kretase Dönemi'nde iklim bölgeleri daha belirgin olmaya başlayıp, farklı iklim tipleri belirginleşmiştir. Bu dönemin karakteristik canlıları olan timsahsılar, foraminiferler (delikliler), belemnitler (bir tür kafadan bacaklı) ve süngerler, özellikle bu dönemde hızlı bir evrimsel süreçten geçmişlerdir. Kretase Dönemi'nin sonlarında ise, hepimizin bildiği gibi bir göktaşının Dünya'ya çarpması sonucu kitlesel bir yok oluş yaşanmıştır. Bu yok oluş, gezegenimizin tamamını etkilemiş, canlıların %80'inden fazlasının soyunun sonlanmasına neden olmuştur.

Tersiyer Dönemi'nde ise Dünya genelinde sıcak iklim devreleri ve iklim bölgelerinin belirsizleşmesi yaşanmıştır. Dönemin en baş döndürücü oluşumlarından birisi olan Alp-Himalaya kıvrım sistemleri ve Avrasya kıtasının en yüksek zirvelerinin meydana gelmiştir. Dönem sonlarında karalar şu anki oluşumunu tamamlamıştır.

Kuaterner döneminin ikinci yarısının birinci bölümü olan Pleyistosen’de, Homo sapiens olarak bizlerin de içinde bulunduğu primatlar evrimleşmiştir. Kuaterner’in Pleyistosen Dönemi'nde ise kuzey yarım kürede; Günz, Mindel, Riss, Würm buzul dönemleri ve her buzul devrin arasında interglasyal adı verdiğimiz buzul arası dönemler oluşmuştur. Bu dönem arktik bölgedeki çeşitli canlıların ve bitkilerin yaşam alanlarını orta kuşağa kadar getirmiştir. Günümüz endemik canlıların çoğu Pleyistosen devrinden kalmıştır.

Kuaterner’in ikinci bölümü son 10 bin yıl öncesinden başlayan ve günümüze kadar gelen Holosen Devri'dir. Türkiye’de Kuaterner döneminde Arap Yarımadası’nın, Anadolu levhasına çarpmasıyla Çanakkale ve İstanbul boğazları oluşmuş, Egeid karası çökmüş, Karadeniz ve Akdeniz’den gelen sular Ege Denizi'ni oluşturmuştur. Aynı zamanda bu dönemde Kıbrıs Adası şu anki yerini almıştır. Bu devirde volkanizma olayları oldukça durgun, kıta hareketleri ise her yıl milimetrelerle ölçülen boyutta ilerlemektedir.

Bazı modeller bulunsa da, yıllar geçtikçe birbirinden uzaklaşan kıtaların bundan on milyonlarca yıl sonraki durumunun ne olacağını henüz kestirememekteyiz. Bu gelecek modelleriyle ilgili olarak buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Pangea'ya Modern Bir Bakış

Haritada, eğer ki günümüzdeki ülke sınırları Pangea üzerine yerleştirilecek olsa kabaca nasıl bir görüntü ortaya çıkacağı gösteriliyor. Türkiye, "Orta Doğu Pangea" olarak tanımlayabileceğimiz bölgede, hemen hemen günümüzdeki komşularıyla aynı şekilde görülüyor.

Pangea Süperkıtası ve Ülkeler
Pangea Süperkıtası ve Ülkeler
Reddit

Tabii doğada bu tür sınırların olmadığını hatırlatmakta fayda var. Ayrıca tabii ki, bu haritanın yaklaşık olduğunu ve içeriğinde pekçok hatanın ve eksiğin bulunabileceğini de vurgulamakta fayda görüyoruz. Örneğin Anadolu toprakları, Pangea'nın oluşumu ve varlığı boyunca aslen okyanus tabanında bulunmaktaydı; dolayısıyla Türkiye'nin şu anda üzerinde bulunduğu toprakları Pangea'da bulmamız mümkün olmazdı. Buna rağmen, bu açıdan bakıldığında, Anadolu'nun okyanusa yakın topraklarda gösterilmesi isabetlidir.

Anadolu'nun Jeolojik Evrimi

Bu konuyla ilgili çok detaylı bir Türkçe sunumumuzu aşağıdan izleyebilirsiniz:

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
37
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 30
  • Muhteşem! 8
  • Bilim Budur! 8
  • Merak Uyandırıcı! 7
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • İnanılmaz 2
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 18:10:15 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3617

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
B. Yılmaz, et al. Pangea Nedir? Kıtaların ve Anadolu'nun Jeolojik Evrimi. (10 Mayıs 2015). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3617
Yılmaz, B., Bakırcı, Ç. M. (2015, May 10). Pangea Nedir? Kıtaların ve Anadolu'nun Jeolojik Evrimi. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3617
B. Yılmaz, et al. “Pangea Nedir? Kıtaların ve Anadolu'nun Jeolojik Evrimi.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 10 May. 2015, https://evrimagaci.org/s/3617.
Yılmaz, Berkay. Bakırcı, Çağrı Mert. “Pangea Nedir? Kıtaların ve Anadolu'nun Jeolojik Evrimi.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 10, 2015. https://evrimagaci.org/s/3617.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close