sevgili arkadaşlar,

nostalji duygumuzu pekiştirerek başlayayım. çocukken, bir cumartesi günü perdelerimizin arasından bir güneş ışığı sızar, sıcacık, pasparlak olurdu ve kuş seslerini beraberinde getirirdi. huzurla esner, sağa sola döner ve pişen yumurta kokusunu alırdık. içeri sızan güneşin sıcaklığını tenimizde hissederken perdeleri açardık. birden gözlerimiz kamaşırdı. sıcacık, huzurlu ve güvenli...

Bizler, üzerinde yaşadığımız Dünya'yı, barındırdığı karalar, içilebilir sular ve akciğerlerimize doldurabildiğimiz oksijen dolu atmosferi nedeniyle Evren'de bizler için var olabilecek tek ve kusursuz yaşam alanı olarak görmeye alışığız. Bu düşüncenin kaçınılmaz gibi gözüken sonuçlarından biri de bu çevrenin tam da bizlere uygun şekilde var edildiğini varsayma... Ancak bu varsayım (ve temel aldığı düşünce), baştan sona ve tamamen hatalı. Bunu, büyük bilimkurgu yazarı Douglas Adams, Otostopçunun Galaksi Rehberi'nde harika bir şekilde anlatıyor:

Şimdi hayal edin, bu durum bir su birikintisinin bir sabah uyanıp düşünmeye başlaması gibidir: "Bulunduğum bu dünya ilginç bir yer -bulunduğum bu delik ilginç bir delik- tam bana göre, öyle değil mi? Aslında bana şaşılacak kadar uyuyor, beni içinde barındırmak için yapılmış olmalı!" Bu öyle güçlü bir düşüncedir ki, güneş gökyüzünde yükselip hava ısınırken, su birikintisi de giderek buharlaşıp küçülür, küçülür ama o telaş içinde her şeyin iyi olduğuna inanmaktadır, çünkü bu dünyanın amacı kendisini içinde barındırmaktır, onu içinde barındırmak için kurulmuştur. Bu yüzden, su birikintisinin kaybolma noktasına geldiği an onu çok gafil avlar...

Yukarıdaki videoda, Dr. Michael Nachman'ın kaya cep farelerinin evrimi üzerine yaptığı araştırmanın sonuçlarını öğrenecek ve evrimi net bir şekilde, gerçek bir örnek üzerinden göreceğiz.

İnsanların olduğu her yerde fareler de vardır. Neredeyse hiçbir hayvan bizim tarafımızdan oluşturulan yaşam alanlarına bu kadar iyi uyum sağlamamıştır. Bu nedenle, Almanya’nın Plön şehrindeki Max-Planck Evrimsel Biyoloji Enstitüsü’nden Diethard Tautz için evrimin çalışma şekline model sistem olarak bu küçük kemirgeni kullanmak daha akla yakın geldi.

Toplumsal eşitsizliğin tarihi engindir. Zenginler ve fakirler, kadınlar ve erkekler, siyasetçiler ve yönetilenler... İnsan doğası kusursuz olmadığı için, insanların inşa ettikleri sistemler de kusursuz olamamaktadır. Buna rağmen, atalarımız her gün bir yandan av olmadıklarından emin olup, bir yandan avcılık ve toplayıcılık ile karınlarını doyurmak zorunda kalırken, günümüzde köşebaşındaki marketten karnımızı doyuruyoruz. Toplumsal buhranın sebep olduğu beklenmedik bir cinayete kurban gitme olasılığımız da ziyadesiyle düşük. Demek ki biyolojik tarihimizden gelen sorunların üstesinden istediğimizde gelebiliyoruz. Çözümlerimiz de inşa ettiğimiz sistemlerin kendisi kadar kusursuz olamıyor; ancak kabul edilebilir düzeyde çözümler üretebiliyoruz. İş kadın-erkek eşitliğine geldiğinde bunu neden hala yapamadık? Ve bu yönde atılan adımlar neden güçlü bir ayak direyiş ile karşılanıyor?

Bunun elbette birçok nedeni var. Kimisi feministler tarafından verilen mesajları isabetsiz buluyor. Kimisi ortada herhangi bir eşitsizlik problemi olmadığı kanaatinde... Kimisi, yöntemin feministlerinkinden farklı olması gerektiğini düşünüyor. Kimisi tamamen alakasız ve yanlış konulara odaklanıldığı düşüncesinde... Ancak bu ve bunun gibi düşünen gruplar azınlıkta. Geri kalan herkes kadın-erkek eşitsizliğinin kabul edilemez ama çözülebilir bir problem olduğunda hemfikir. İşte bu büyük kitlenin problemi ise susmak... Uğraşmak istemiyorlar, tartışmalara girmek istemiyorlar, konu hakkında bilgisiz olduklarını düşünüyorlar, toplumda daha büyük problemler olduğuna kanaat getirmiş durumdalar... Dolayısıyla susuyorlar. Bu da, özellikle de internetin gericiliği ve popüler fikirlerin yerilmesini ön plana çıkaran yorum/beğeni sistemleri ve algoritmaları ışığında, azınlığın sesinin, bir gürültü olarak da olsa, çoğunluğun sessizliğinin yerini almasına neden oluyor.

En basit tanımıyla mantıksal kapılar, gelen bilgiyi alırlar (input) ve hangi mantıksal kapının kullanıldığına bağlı olarak farklı bilgi çıktılarlar (output).

Özellikle bilgisayarların çalışmasını mümkün kılan mikroişlemciler başta olmak üzere bilgisayar hafıza cihazları, aritmetik mantık üniteleri, bilgi kayıt cihazları, multiplexer gibi çok girdili araçları mümkün kılan sayısız unsur, mantık kapıları (ya da mantıksal kapılar) denen basit sistemlerden oluşmuşlardır veya bunların varlığına ihtiyaç duyarlar. Bu yazımızda sözünü edeceğimiz mantık kapıları, bilgisayarların yapı taşları olan diyotlar ve transistörler başta olmak üzere vakum tüpleri, elektromanyetik röleler, akışkan mantığı, basınca dayalı mantık, optik, moleküler sistemler ve hatta mekanik elemanlar gibi araçlar kullanılarak inşa edilebilirler. Hatta göstereceğimiz gibi, domino taşlarıyla bile inşa etmek mümkündür!

Galvarino, 16. yüzyılda yaşamış ve Güney Şili ile Güney Arjantin'de yaşamış Mapuche halkının ulusal kahramanıdır. Bir savaşçı olan Galvarino, 1500'lerin ortalarında halkını İspanyol egemenliğinden kurtarmak için mücadele etmiştir. 16. yüzyılın ortalarında Güney Amerika kıtasını adım adım istila eden İspanyollar, Francisco Pizarro ve Diego de Almagro liderliğindeki kuvvetlerle üstün silahları sayesinde İnka uygarlığını büyük ölçüde yok etmişlerdir. Pizarro ve Almagro, İnka İmparatorluğu'nun zenginliklerini ele geçirerek İspanya'nın Amerika'daki etki alanını genişletmişlerdir. Bunun ardından İspanyol istilacılar, kıtanın güneyine doğru ilerlemeye başlamış ve bu süreçte Mapuche halkı ile karşılaşmışlardır.

Yüzlerce yıl boyunca İnkalara karşı direnen ve onların hakimiyetini reddeden Mapucheler, İspanyolların güçlü askeri varlığına rağmen onların hakimiyetini de kolayca kabul etmeyeceklerdir.

20. yüzyıl bilimin yüzyılıydı. Bu yüzyılda bilim, insan toplumuna entegre olarak ilerliyor ve gelişiyordu. Albert Einstein’ın bu yüzyılda zihnini gelişime açması, bilimsel olguların derinlerini incelemesini ve merakı olan fiziğin bütün tanım, postulat ve teorilerinin temellerini sorgulamasının zorunlu olduğunu gösterdi. Bilgi neydi? Bilgiye erişim imkanı neydi ve fizik bilimi ne kadar doğanın gerçekliği üzerineydi? Tüm bu sorular Albert Einstein’ın büyük atılımı için temel bir bilim ve bilgi felsefesi merakının doğmasına sebep oldu. Albert Einstein’ın felsefe öncülleri oldukça basitti:

Bu üç basit felsefi argüman, Isaac Newton Klasik Fiziğine vurulan büyük darbenin öncülleriydi. Isaac Newton dönemine göre oldukça tutarlı ve güçlü bir bilimsel alan oluşturmuştu. 1686 tarihinde yayınlanan kitabı Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica (Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri), klasik mekaniğin temelini atmıştır ve tarihin en önemli bilimsel kitaplarından biri olmuştur. Bu kitabın bilimsel önemi dışında altında yatan felsefi sunuşu da görmek oldukça kolaydır:^[1]

Çocuklarınıza ve biraz çaba sarf ederek kedilerinize tuvalet eğitimi verebilirsiniz. Anlaşılan o ki, tuvaleti kedilerden bile iyi kullanan bir ahır hayvanı olabilir.

Cell dergisinde yayınlanan bir çalışma, genç buzağılara da belirlenen alanlara dışkılama ve idrar yapma eğitiminin başarılı bir şekilde verilebileceğini ortaya koydu.^[1] Araştırmacılar, daha geniş bir ölçekte genişletilirse, bu uygulamanın, tarımın en kirli sera gazı ve kirlilik sorunlarından biri olan amonyak atığının kontrolünde büyük bir etkisinin olabileceğini düşünüyor. Araştırmanın yazarlarından, hayvan psikoloğu ve Çiftlik Hayvanı Biyolojisi Enstitüsü’nde Araştırmacı olan Jan Langbein şöyle diyor: