Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Hız ve İvmenin Anatomisi: Bukalemun Dili ve Mantis Istakozu Yumruğu Ne Kadar Hızlı?

Çitalar, Usain Bolt ve Bugatti Veyron!

Hız ve İvmenin Anatomisi: Bukalemun Dili ve Mantis Istakozu Yumruğu Ne Kadar Hızlı?
5 dakika
81,247
Tüm Reklamları Kapat

İvme, hızın zamana bağlı değişim miktarıdır. Örneğin sabit bir şekilde, saniyede 15 metre (saatte 54 kilometre) hızla arabanız içinde giderken hareket yönündeki ivmeniz sıfırdır; çünkü hızınız değişmemektedir. Fakat önünüze bir engel çıkacak olursa ve 3 saniyede duracak olursanız, ivmeniz hareket ettiğiniz yönde −5m/s2-5 m/s^{2} olarak ifade edilebilir. Çünkü 15 m/sn hızdan 0 m/sn hıza 3 saniyede ulaşmaktasınız. Yani hızınız her bir saniye 5 m/s azalıyor. Eksi işareti ise, hareket yönünüzün aksi yönde ivmelendiğinizi, yani hızlanmak yerine yavaşladığınızı göstermektedir.

Bu ivmelenme, 0.5g ivmeye karşılık gelir; çünkü 1g, şu anda hepimizin üzerine etki eden ortalama yerçekimi ivmesi olarak tanımlanır ve 9.81m/s29.81 m/s^2 ivmelenmeye eşittir. Bu yüzden havada serbest bırakılan cisimler, yere bu ivmeyle düşerler. Bu ivme, ancak üzerine kuvvet binecek olursa artabilir. Örneğin düşen bir cismi aşağıya çeken ek bir kuvvet olursa, ivme de artacaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Doğada İvme

Çita: Hızın Anatomisi

Doğada ivme kavramı oldukça önemlidir; çünkü "ani saldırı" yapabilmenin sırrı ivmede yatar. Bu nedenle çıtaların sadece hızları değil, o hıza ne kadar sürede ulaşabildikleri de önemlidir. Bir çıtanın ortalama ivmesi 13m/s213 m/s^2 civarındadır. Bu, 1.33g civarına denk gelmektedir.

Hızın Anatomisi
Hızın Anatomisi
Pedram Türkoğlu

Dünya’nın en hızlı kısa mesafe koşucusu olan Usain Bolt’un çıkabildiği maksimum hız yaklaşık 44.72 km/h’tir yani 12,2 m/s (saniyede 12,42 metre). Bolt, bu hızını yaklaşık olarak yalnızca 20 metre ve 1.61 saniye boyunca koruyabilir, sonrasında ise kısmen yavaşlamak zorundadır. Dünya rekorunu son kırdığı 100 metre koşusunda, yarışı 9.58 saniyede bitirmişti ve ortalama hızı saatte 37.58 kilometre idi. Reaksiyon zamanı olan 0.15 saniye çıkarıldığında, ortalama hızının yaklaşık 38.18 kilometre/saat olduğunu görebiliriz. 

Tüm Reklamları Kapat

Dünya'nın kaydedilmiş en hızlı koşucusu olan çita ise, 0-100 km/h arası hıza 3.1 saniyede çıkabilir, 103 km/h (ya da 28.6 m/s, saniyede 28.6 metre) maksimum hızla koşabilir, ve bunu yaklaşık 12 saniye boyunca (yaklaşık 350 metre) koruyabilir. Eğer bunu daha fazla zorlayacak olursa, vücut sıcaklığı 46 derecenin üzerine çıkar ve bu sıcaklık, beynindeki nöronlar ile birçok diğer hücreye zarar vermeye ve öldürmeye başlar.

Çita, kısa mesafe insan koşucularının aksine, takip sırasında, bu hızda koşarken sadece düz bir çizgi izlemez, kuyruğunın verdiği dengeyle çok keskin dönüşler yapabilir. Kovalama sırasında çitanın kalp hızı dakikada 60 atımdan 170'e kadar çıkabilir. Üstelik bu hızdayken sadece koşmaz ve manevralar yapmaz, avına ulaşabilirse hızla ileri doğru sıçrayarak yere indirir ve mücadele eder. Kalbi, diğer hayvanlarınkine göre çok daha geniştir ve güçlü kaslarla sarılıdır, bacakları ve vücudu bu hızı sağlayabilecek şekilde esnek ve güçlüdür ve daha nice adaptasyon sayesinde çita bu ününü koruyabilmektedir.

Bir ufak bilgi daha... İnsanların şimdiye kadar ürettiği ve resmi olarak otoyollarda kullanılabilen en hızlı araba olan Bugatti Veyron, maksimum 431.1 km/h'e (119.8 m/s) çıkabilir ve 0-100 km/h çıkışını 2.5-3 saniyede tamamlayabilmektedir. Aracın hiçbir donanımsız, taban fiyatı 2.400.000 Amerikan Doları'dır. Veyron'u geçme ihtimali olan ancak halen onaylanmamış olan Koenigsegg Agera R ile Veyron'dan bir sonraki onaylı en hızlı araba Hennessey Venom GT de bu değerlere yakın özelliklere sahiptir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Kıyaslama olması açısından, 100 metre mesafeyi maksimum hızlarındayken (hareketsiz konumdan kalkışları ve hızlanma süreleri göz ardı edilirse):

  • Usain Bolt: 8.19 saniyede,
  • Çita: 3 saniyede,
  • Bugatti Veyron: 0.8 saniyede tamamlayabilir.

Bukalemun ve Dili

Öte yandan bir bukalemunun dili, ağzın içinden ava gidene kadar 264g ile ivmelenebilir. Bu, bir savaş uçağının ulaşabildiği ivmeden bile kat kat fazladır. Elbette aradaki kütle farkı da dikkate alınmalıdır.

Bukalemunun avını yakalamak için diline uyguladığı kuvvet sebebiyle dil, ağızdan yerçekimi ivmesinin tam 264 katı bir ivmeyle çıkabilir. Bu, bir arabanın 1 saniyede 9320 kilometre hıza çıkabilmesi ile eşdeğerdir.

Ancak bu sayılar bir bukalemun için de büyük oranda teoriktir. Çoğu zaman bu ivmelenme 50g civarında ve altındadır. Dahası, dilin hareketi o kadar uzun sürmediği ve ava çoğu zaman çok daha erken ulaştığı için, söz konusu hızlara ulaşması neredeyse hiçbir zaman mümkün olamamaktadır. Yine de bu hız, elbette ki çoğu zaman avı yakalamaya yetecek kadar hızlıdır.

Mantis Karidesi

Mantis Karidesi
Mantis Karidesi

Benzer şekilde, bir Mantis Karidesi'nin yumruğu 10.000g gibi bir ivmeyle hızlanır ve saniyede 23 metre (83 km/h) hıza erişebilir. Bu ani yer değiştirme nedeniyle oluşan basınç dalgası o kadar güçlüdür ki, anlık olarak yumruğun etrafındaki su buharlaşabilir.

Tipik İvmeler

Bu ivmeleri kıyaslayabilmeniz adına birkaç örnek verelim:

  • 0g: Ufak bir kuyrukluyıldız üzerinde, sabit hızla, yıldızlararası yolculuk yapsaydınız deneyimleyeceğiniz ivme sıfıra yakındır.
  • 0.1654g: Ay'ın ekvatorunda otururken deneyimleyeceğiniz ivme.
  • 1g: Dünya'da deniz seviyesinde dururken deneyimlediğiniz ivme.
  • 1.14g: Satürn V roketinin ateşlendikten hemen sonra ürettiği ivme
  • 1.18g: Bugatti Veyron'un 2.4 saniyede 100 km/h hıza erişirken deneyimlediği ivme.
  • 3g: Uzay mekiklerinin fırlatma ve atmosfere geri dönüşte deneyimlediği maksimum ivme.
  • 3.5g - 6.3g: Yüksek ivmeli roller-coasterlarda deneyimleyeceğiniz ivme.
  • 4.2g: 4.4 saniyede 400 metre yol kat eden drag yarış araçlarının deneyimlediği ivme.
  • 5g: Formula 1 araçlarının kuvvetli fren sırasında deneyimlediği ivme
  • 7.19g: Apollo 16'nın Dünya'ya dönerken atmosferde deneyimlediği ivme
  • 9-12g: Aerobatik uçak veya savaş uçaklarının deneyimlediği ivme
  • 46.2g: Bir insanın deneyimleyip sağ çıkabildiği maksimum ivme (roket kızağı üzerinde)
  • 50g: Ani olmadığı halde ölüm veya kalıcı sakatlığın yaşanacağı ivme seviyesi
  • 100g: Sprint Füzeleri'nin deneyimlediği ivme.
  • ~100g: İnsanların çok kısa süreliğine kazalarda deneyimleyip sağ çıkabildiği ivme
  • 5000g: Mekanik kol saatlerinin deneyimleyebileceği şok kapasitesi
  • 15.500g: Askeri roketatarların içindeki elektroniklerin dayanabildiği ivme düzeyi
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
14
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 4
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Bilim Budur! 2
  • İnanılmaz 2
  • Muhteşem! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 16:31:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/746

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Hız ve İvmenin Anatomisi: Bukalemun Dili ve Mantis Istakozu Yumruğu Ne Kadar Hızlı?. (3 Kasım 2012). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/746
Bakırcı, Ç. M. (2012, November 03). Hız ve İvmenin Anatomisi: Bukalemun Dili ve Mantis Istakozu Yumruğu Ne Kadar Hızlı?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/746
Ç. M. Bakırcı. “Hız ve İvmenin Anatomisi: Bukalemun Dili ve Mantis Istakozu Yumruğu Ne Kadar Hızlı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 03 Nov. 2012, https://evrimagaci.org/s/746.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Hız ve İvmenin Anatomisi: Bukalemun Dili ve Mantis Istakozu Yumruğu Ne Kadar Hızlı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, November 03, 2012. https://evrimagaci.org/s/746.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close