İnsanın evrimi söz konusu olduğunda hep sözü edilen canlılar şempanzeler ve gorillerdir. Şanslılarsa, bonobolar ve orangutanların da az biraz lafı edilir. Ancak evrimle ilgili tartışmalarda tarafların evrimsel biyolojiyle ilgili teknik donanımı oldukça eksik olduğundan bundan pek öteye geçilemez. Uzaktan veya yakından akrabası olduğumuz yüzlerce maymun türü olsa da, şempanze, bonobo, goril ve orangutan dışındakilere "Maymun işte..." diyip geçeriz. 

Peki kim bu maymunlar? Bizim şempanzeler ve gorillerden öte, en yakın akrabalarımız kimler? Gelin, bu videoda hep birlikte insanın Evrim Ağacı üzerindeki en yakın dallarını, yani evrimsel olarak en yakın akrabalarımızı tanıyalım.

Hayatınızda zamanın olmadığını, sürekli geç kaldığınız hissi yaşamadığınızı, işleyen saatin karşı konulmaz gücüne karşı verdiğiniz savaşı bir daha kaybetmenin verdiği hayal kırıklığını yaşamadığınızı kafanızda canlandırın. Gün içinde keşke daha fazla saat olsaydı demediğinizi hayal edin. 

Zamana her zaman kafayı takmış değildik. Aslında, tarihçi E.P. Thompson'ın bir yüzyıl önce üzerini çizdiği gibi, Sanayi Devrimi'nden önce saatler geniş ölçüde konu dışıydı. İnsanlar zamana uyum sağlamak yerine işe uyum sağlıyordu. Yapacak oldukları işler vardı ve bu yüzden onları doğal zamanda, doğal bir sırayla yapıyorlardı. Bu durum, geniş ölçüde tarımsal bir toplumda etkili oldu. Ancak, Sanayi Devrimi'nin fabrikaları, yüzlerce insanın eş zamanlı şekilde aynı zamanda işe gitmesini düzenlemeye ihtiyaç duymuştu ve bu durum saatleri gerektirdi. Bu yüzden iş liderleri, ellerindeki işgücüne "saat zamanı"nı (dirençle karşılaşmış olsalar da) kabul ettirdiler ve Benjamin Franklin gibi ünlü liderler "vakit nakittir" gibi sözlerle bunun değerini pekiştirdiler.

Felsefe gibi oldukça geniş kapsamlı bir disiplin ile ilk kez temas etmek isteyen ve daha yakından haşır neşir olmak isteyenler hangi metinler seçecekleri konusunda bazen zorlanmaktadır. Kimi kitaplar oldukça teknik olup okuyucu için zorlayıcı kavramlar içerirken kimileri ise yoğun bir arka plan bilgisi gerektirmektedir. Bu yazıdaki amacımız, okurlarımızın ilgi duydukları felsefe alanına yönelebilmeleri için, olabildiğince uygun başlangıç metinleri önermektir.

Elbette, evrimle ilgili kitap tavsiyelerimizde de olduğu gibi, burada da birkaç uyarıyla başlamak istiyoruz. Böylece en doğru ve isabetli kararları vererek, felsefeye olan ilginizi pekiştirebilir ve sağlam temelli bir şekilde ilerleyebilirsiniz.

Cımbızlama safsatası (İng: "cherry picking", Tür: "kiraz toplama"), birisi yalnızca kendi duruşunu destekleyen kanıtlara odaklandığında ve kendi duruşuna ters kanıtları görmezden geldiğinde yaşanan bir safsatadır. Bu bağlamda cımbızlama safsatasına başvuran bir kişi, belli bir konuda yayınlanmış tüm araştırmaların sadece küçük bir kısmından bahsetme yoluyla savunduğu görüşe ilişkin bilimsel görüş birliği varmış izlenimini yaratmaya çalışır.

Cımbızlama safsatası, insanların sunduğu aldatıcı retoriklerden içsel akıl yürütme süreçlerini nasıl yürüttüklerine kadar birçok unsuru etkileyen, birçok alanda sıklıkla karşımıza çıkan bir safsatadır ve bu nedenle iyi anlaşılmalıdır. Bu makalede cımbızlama safsatası hakkında daha fazla bilgi edinecek, insanların bu safsatayı nasıl kullandığına dair örnekler ve başkaları tarafından kullanıldığında nasıl karşılık verebileceğinizi görecek, bu safsatanın tuzağına düşmekten kaçınmak için neler yapabileceğinizi öğreneceksiniz.

Şili ve Japonya örneklerinin ortaya koyduğu gibi depremle yaşamak mümkün. Peki Türkiye'de yanlış giden ne? Önemli bilimsel gelişmelere rağmen, Türkiye hâlâ depremlere karşı savunmasız ve bunun en son örneğini Şubat 2023'te trajik bir şekilde gördük. Kahramanmaraş (Mw 7.8) ve Elbistan (Mw 7.6) depremlerinin bilançosu, yapı yönetmeliklerinin uygulanması ve deprem farkındalığına ilişkin sorunları yüzümüze çarpmakta; aynı zamanda, deprem tehlikesi ve riski üzerine edinilmiş bilgilerin toplum nezdinde karşılık bulmadığına, dolayısıyla ciddi bir bilim-toplum iletişim kopukluğuna işaret etmektedir.^[1]

1999 İzmit depreminde (Mw 7.4) çocuk olan biz genç Türk bilim insanları, bugün, Şubat 2023 felaketiyle bir kez daha sarsıldık. Bizler, artık Türkiye'de ve dünyada benzer felaketlerin yaşanmaması için, tüm bilim insanlarını, bilim ve toplum arasındaki bu feci iletişim kopukluğunu nasıl onarabileceğimiz üzerine düşünmeye davet ediyoruz!

Yapay zekâ için bir skor daha! Mart 2024'te yapılan bir çalışmada, 151 insan katılımcı, yaratıcı düşüncenin bir göstergesi olarak kabul edilen "ıraksak düşünce"yi ölçmek için tasarlanmış üç testte ChatGPT-4 ile karşı karşıya getirildi. Iraksak düşünme, "Ailemle siyaset hakkında konuşmaktan kaçınmanın en iyi yolu nedir?" gibi, kesin bir çözümü olmayan bir soruya benzersiz bir çözüm üretme yeteneği ile karakterize edilir. Çalışmada GPT-4, insan katılımcılardan daha orijinal ve ayrıntılı cevaplar verdi!

Scientific Reports'ta yayınlanan "Yapay zeka üretici dil modellerinin mevcut durumu, ıraksak düşünme görevlerinde insanlardan daha yaratıcıdır!" başlıklı çalışma, Arkansan Üniversitesi Psikoloji Bilimi doktora öğrencileri Kent F. Hubert ve Kim N. Awa'nın yanı sıra, aynı üniversitede Psikoloji Bilimi yardımcı doçenti ve Yaratıcı Biliş ve Dikkat Mekanizmaları Laboratuvarı direktörü Darya L. Zabelina tarafından kaleme alındı.

Pentagon'un yapay zekayı platformlarına güvenli bir şekilde entegre etme çabasında önemli bir gelişme olarak, yapay zeka ile güçlendirilmiş sürücüsüz bir savaş uçağı, 2023 yılında Kaliforniya üzerinde ilk kez bir insan pilotla it dalaşına girdi. 

Kim galip geldi? Ne yazık ki yetkililer, "ulusal güvenlik" gerekçesiyle bunu açıklamıyor. Ancak DARPA'nın ACE olarak adlandırılan Hava Muharebe Evrimi programının program yöneticisi Yarbay Ryan Hefron, yapay zekanın testler boyunca çeşitli senaryolarda "iyi bir performans gösterdiğini" söylüyor: