Biyolojik cinsiyet ile ilgili anatomik farklılıklar pelviste, halk arasındaki adıyla leğen kemiğinde kolayca ayırt edilebilmektedir. Erkek ve dişi Homo sapiens pelvisleri arasındaki yapısal farklılıklar, dişi pelvisi ile karşılaştırıldığında daha belirgin ve iyi işaretlenmiş kas ekleri ile birlikte daha büyük eklem yüzeyleri olan erkek pelvisinin daha kalın iskeleti ile ilgilidir.

Daha belirgin farklılıklar ise, elbette dişi pelvisinin doğuma uygun şekilde evrimleşmesinden kaynaklanmaktadır. Peki gerçekten öyle mi?

Bilim insanları, etrafımızdaki tüm bilimsel ürünleri ve teknolojik araçları mümkün kılabilmek için müthiş fedakarlıklar gösterirler. Kendi yaşamlarından, paralarından, potansiyel lüks ve zenginliklerden fedakarlık ederler.

Ancak Dünya'daki hiçbir paranın satın alamayacağı bir şeye sahiptirler: Dünya'da kimsenin bilmediği bir şeyi bilme şerefine, Dünya'yı iyi yönde değiştirebilecek bir keşfin bütün basamaklarından geçebilme şansına, bilimin gizem dolu kapılarını bizzat aralayabilecek kadar derin bir bilgi birikimine erişebilme şansına...

Yapay zekâ için bir skor daha! Mart 2024'te yapılan bir çalışmada, 151 insan katılımcı, yaratıcı düşüncenin bir göstergesi olarak kabul edilen "ıraksak düşünce"yi ölçmek için tasarlanmış üç testte ChatGPT-4 ile karşı karşıya getirildi. Iraksak düşünme, "Ailemle siyaset hakkında konuşmaktan kaçınmanın en iyi yolu nedir?" gibi, kesin bir çözümü olmayan bir soruya benzersiz bir çözüm üretme yeteneği ile karakterize edilir. Çalışmada GPT-4, insan katılımcılardan daha orijinal ve ayrıntılı cevaplar verdi!

Scientific Reports'ta yayınlanan "Yapay zeka üretici dil modellerinin mevcut durumu, ıraksak düşünme görevlerinde insanlardan daha yaratıcıdır!" başlıklı çalışma, Arkansan Üniversitesi Psikoloji Bilimi doktora öğrencileri Kent F. Hubert ve Kim N. Awa'nın yanı sıra, aynı üniversitede Psikoloji Bilimi yardımcı doçenti ve Yaratıcı Biliş ve Dikkat Mekanizmaları Laboratuvarı direktörü Darya L. Zabelina tarafından kaleme alındı.

Psikanaliz psikiyatri de hiçbir zaman temel teori paradigma düzeyine ulaşamadı aslında psikiyatrinin hiçbir zaman Kuhn’cu anlamında bir paradigması da olmadı, ama doğrusu bir aralar psikanalizin saygınlığı artmış psikiyatrların gözünde etkinliği egemenliği dünyanın hemen her yerinde hissedilir bir düzeye ulaşmıştır yani psikanaliz rakip görüş acısını destekler gibi yorumlanan önemli deneysel veriler karşısında yetersiz kalmıştır. Çünkü psikanaliz dediğimiz şey Freud’un tersine organik verilerle uzlaşmaya elverişli kavramsal aygıttan yoksun gibi durmaktadır.

Psikoanalitik kuramlar belirsiz kehanetlerde bulunmazlar, fakat onlar da test edilemez, yani yanlışlanamazlar. Burada aslında sosyal bilimlerin Popper’cı teori açısından bilim olup olmadığı tartışmasına girilebilir: Popper’ın teorisine göre bilimsellik ölçütü yanlışlanabilir olmaktır yani bilimsel varsayımlar veya teoriler yanlışlanabilir ölçüde olmak zorundadırlar. Bence burada yanlışlanabilirlik açısından en önemli sosyal bilim tarih bilimidir. Bir devletin kuruluşu X yılı olarak bilinirken bir anda başka bir belgenin -Rankeci anlayış- bulunmasıyla o Y yılına çevrilebilir ve yanlışlanabilir. Fakat sosyal bilimlerde bir teori yanlışlandığı takdirde bile o teori terk edilemeyebilir. Örnek olarak : Einstein Newton’un teorisini yanlışladı ve şu anda dünya Newton’un yanlışlandığını ve dolayısıyla bilimsel olduğunu algılayabiliyor. Peki bir sosyolojik teori için bu ne ölçüde geçerli olabilir? SSCB’nin yıkılması üzerine birçok sosyal düşünür sosyalizmin çöktüğünü ve ekonomi-politiğinin yıkıldığı üzerine kitaplar yayınladı fakat bunun karşısında Sovyetlerde çöken şeyin sosyalizm değil devlet kapitalizmi olduğunu savunanlarda oldu. Sosyal bilimler belki Popper’cı manada bilimsellik sıfatı kazanamıyor olabilir fakat burada kendi geliştirmek istediğim bir teori olan “ontolojik sosyal bilimler” adlı teoriyi birazcık açmak istiyorum: Benim düşünceme göre sosyal bilimler epistemolojinin doğuşuyla birlikte ortaya çıkmıştır, yani ilk insanların temsiller yaratması ve dille birlikte anlamlar aramaları sosyal antropolojini alanıdır veya insanların Tanrılar araması toplumun metafiziksel olarak boşluğunun doldurulmasının sonucudur. Kısaca sosyal bilimler aslında epistemolojik bir çıktıdır ve ilkel kökenlidir.

Yaşlanma, ya da bazen söylendiği şekliyle ihtiyarlık, ilerleyen yaşla beraber fizyolojik işlevin kaçınılmaz olarak bozulmasıdır. Yaşlılık, nüfus istatistikleri çerçevesince, yaşa bağlı olarak ölüm oranında bir artış ve doğurganlıkta bir düşüşle tanımlanmaktadır (Görsel 1'e bakınız).^[1][2] Bu durum, evrimsel bir çelişki barındırır: Doğal seçilim, organizmaları en uygun şekilde sağkalım ve üreme başarısına (Darwinci uyum başarısına) sahip olacak tarzda tasarlıyorsa, o halde evrim, neden ilk iş olarak yaşlanmayı önlemez?

Aristo'dan başlayarak bilim insanları ve düşünürler yüzyıllar boyunca bu bilmeceyi çözmeye çabaladılar. Örneğin Romalı şair ve düşünür Lucretius, De Rerum Natura (Nesnelerin Doğası Üzerine) adlı eserinde, gelecek kuşaklara yer açtığı için yaşlanmanın ve ölümün faydalı olduğu fikrini savunmuştur. Bu görüş, biyologlar arasında 20. yüzyıla kadar tutunmuştur.

Howard Gardner adlı bir psikolog, 1983 yılında yapmış olduğu çalışmalar sonucu ortaya koyduğu teoride, herkesin bırakın aynı şarkıyı sevmeyi, o şarkıyı dinleyip algılama hatta ve hatta o şarkıyı yorumlama kabiliyetlerinin farklı zeka türlerine dayandığını ileri sürmüştür. Bu teori, eğitim ve psikolojide oldukça geniş yankı bulmuş ve bireyler arası zeka farkları sebebiyle, eğitimde öncelik verilen zeka türleri yıllarca eleştirilmiş ve bütün türlerin özel eğitimlere tabi tutulması gerektiği savunulmuştur. Çünkü en nihayetinde müzik dinlemek kadar basit bir işleme yönelik algılarımız bile farklı zeka tiplerinden etkileniyorsa, eğitim algımızın etkilenmemesi mümkün mü? Bu durumda, her çocuğa aynı eğitimi verip, verim almayı nasıl bekleyebiliriz?

Çoklu Zeka Teorisi (İng: "Multiple Intelligence" ya da kısaca "MI") isimli bu teori çerçevesinde zeka türleri temelde yedi başlıkta toplanıyor. Ancak teorinin kimi savunucusuna göre bu sayı sekiz veya dokuza kadar çıkabiliyor. Daha geniş çalışmalar incelendiğinde bu sayı, "onuncu boyut" olarak isimlendirilen ahlak zekasını da içine alarak, on başlıkta toplanabiliyor. Yedi temel zekayı şu şekilde sıralayabiliriz:

Çin'in Kuzeybatısındaki Turpan-Hami Havzası'nda şimdiye kadar hiçbir dinozor türü bulunmamıştı. Bilim insanları, üç farklı dinozordan elde ettikleri fosili bulgulardan yola çıkarak iki yeni dinozor türü keşfettiklerini ilan ettiler. ABC News'e göre fosiller, yaklaşık 130 ila 120 milyon yıl öncesine tarihlenen Erken Kretase dönemine kadar uzanıyor.^[1] Yakın zamanda Nature Scientific Reports'ta bu konuyla ilgili bir çalışma yayınlandı.^[2]

Keşfedilen ilk örnek, yeni bir sauropod türü olan Silutitan sinensis. Yapılan çalışma, bu yeni otoburu ''çok uzun boyunlu, uzun kuyruklu, büyük cüsseli ve küçük kafalı'' olarak tarif ediyor. Boyun omurlarındaki özellikler onun Euhelopodidae denilen bir sauropod ailesine ait olduğunu gösteriyor. Bu tür yalnızca Doğu Asya'da tanımlanmıştır ve 19 metreden daha uzun olduğu düşünülmektedir.