Ülkemizdeki felsefeci ve epistemologların büyük bir kısmı epistemoloji tarihi ile ilgilenmeye eğilimli gibi duruyor. Bu durumun doğal bir sonucu olarak çağdaş epistemolojiye dair temel metinlerin büyük bir kısmı hala dilimize çevrilmemiş durumdadır. Bu nedenle çağdaş epistemolojiye dair Türkçe literatür taraması yaptığımızda birçok kavramın Türkçeleştirilmesinin hala bir hayli zor olduğunu fark edeceksinizdir. Lütfen bu çalışmamızı okurken bu hususu aklınızda bulundurunuz.

Bu yazı sürekli güncellenecek olup çağdaş epistemolojiye ilgi duyan okuyucular ve genç felsefecilere bir izlek sunmak amacıyla Öncül Analitik Felsefe Dergisi yazarlarından Taner Beyter, Zeynep Vuslat Yekdaneh ile Asım Dilmaçünal tarafından hazırlanmıştır. İçeriğimizde hem çağdaş epistemoloji ile temas etmek adına bazı temel kavramlar ile yaklaşımları tanıtmak hem de uygun Türkçe karşılıklarını tespit etmek istedik. Bazı kavramların ve kelimelerin Türkçe karşılığının hatalı olduğunu düşünüyorsanız lütfen bize ulaşarak görüş bildirin.

Her ne kadar hem erkekler, hem de dişiler ilişkilerinde "dolaylı öfke"ye (doğrudan öfke ve fiziksel şiddet göstermeden, dolaylı yollarla karşı tarafa saldırma) başvurabiliyor olsalar da, Philosophical Transactions of the Royal Society B dergisinde yayımlanan bir makaleye göre cinsel rekabette rakiplerin morallerini düşürmek için dedikoduculuk yapmak, kadınların daha sık başvurdukları bir yöntem.^[1] Kanada'da bulunan Ottawa Üniversitesi'nden psikoloji profesörü Dr. Tracy Vaillancourt şunları söylüyor:

Lise koridorlarında bulunmuş herhangi bir kişi, zalimlik yapan kızlara birebir şahit olmuştur. Araştırmacılar birçok farklı kültürde kızların açık öfke veya fiziksel şiddet yerine çoğunlukla dolaylı öfkeye başvurduklarını ortaya çıkardılar. Fiziksel şiddet ve açık öfkeye ise daha çok erkekler başvuruyor.

Sindirim, gıdaların mekanik ve enzimatik olarak parçalanarak, kan dolaşımınca emilebilecek maddelere dönüştürülmesi sürecidir. Gıda, emilmeden önce sindirilmesi gereken üç makro besin içerir: yağlar, karbonhidratlar ve proteinler. Sindirim süreci boyunca, bu makro besinler bağırsak epitelini geçebilecek ve vücutta kullanılmak üzere kan dolaşımına girebilecek moleküllere ayrılır.

Tüm canlı organizmalar hayatta kalmak için besin maddelerine ihtiyaç duyar. Bitkiler besin maddelerini köklerinden ve hücresel işlev için gerekli enerji moleküllerini fotosentez süreciyle elde edebilirken, hayvanlar besin maddelerini diğer organizmaları tüketerek elde ederler. Hücresel düzeyde, hayvan fonksiyonu için gerekli biyolojik moleküller amino asitler, lipid molekülleri, nükleotidler ve basit şekerlerdir. Ancak tüketilen gıdalar protein, yağ ve kompleks karbonhidratlardan oluşur. Hayvanların, bu makromolekülleri hücresel işlevlerini sürdürmek için gerekli olan basit moleküllere dönüştürmesi gerekir. İşte bu nedenle sindirim sisteminin işlevi, yediğiniz gıdaları parçalamak, besinlerini serbest bırakmak ve bu besinleri vücuda emmektir. İnce bağırsak, sindirimin çoğunun gerçekleştiği ve salınan besinlerin çoğunun kana veya lenflere emildiği sistemin ana aktörü olmasına rağmen, sindirim sistemi organlarının her biri bu sürece hayati bir katkıda bulunur.

Cinsellik, ebeveynlerin çocuklarıyla konuşmakta en çok zorlandıkları meselelerden birisidir. Çocuklar, cinsel organlarına dair hangi yaşta, ne kadar şey bilmelidir? Bebeklerin nereden geldiğini soran çocuklarımıza konuyu nasıl açıklarız? Cinsel organlara isimler takmalı, "Seni leylekler getirdi." gibi masallara başvurmalı mıyız? Çocuklarımız ergenliğe girmeden önce onları bu konuda bilgilendirmek gerekir mi? Peki ya hangi yaşta çocuklarımıza o meşhur "seks ile ilgili konuşma"yı yapmalıyız? Çocuklarınız durduk yere cinsellikle ilgili sorular sorduğu zaman, bu sorulara nasıl yaklaşmalıyız: geçiştirmeli miyiz, hikayelere mi başvurmalıyız, gerçekleri mi söylemeliyiz?

Hele ki internetin ve teknolojinin durdurulamaz bir kaynak, vazgeçilmez birer araç olduğu bu dönemde, çocuklarınızın cinsellikle çok daha erken yaşlarda tanışması ve size beklenmedik, "erken sorular" sormaları olası...

Süha Derbent'in Evrim Ağacı'nda Yaşam Ağacı projesine katkı sağladığı nefes kesici Sibirya kaplanı (Panthera tigris tigris) gözlemlerinden birkaç tanesine tanıklık ediyorsunuz! Gözlemler ABD Montana'daki koruma altında olan birey üzerinde yapıldı.

Kuzenleri arasındaki en büyük kedi ve apeks avcıdır. Sibirya kaplanı dışındaki diğer bir adı ise Amur kaplanıdır. Kendileri yaşayan en iri kedilerdir. Fakat aslan (Panthera leo) baba ve kaplan (Panthera tigris) anneden meydana gelen liger isimli hibrit (melez) birey bazen Sibirya kaplanlarından büyük oldukları rapor edilmiştir. Bunun tam tersi durumda doğan tigon ise liger kadar büyük olmayabiliyor. Zaten anne aslanın bir erkek kaplanı kabul etmesi son derece nadir görülür. Günümüzde yaşayan kaplanlar, soyu tükenmiş dev kediler kadar büyüktürler ve 3.3 metreye kadar uzayan, 300 kg ağırlığa erişen bireyler görülebilir. Kayıtlara geçen en büyük bireylerden biri yaklaşık 3.5 metre ve en ağır birey ise 465 kg ağırlığındadır. Köpek dişleri (canine) yaklaşık 10 cm uzunluğundadır. Gücü ve saldırganlığı yanısıra, vücudundaki kırmızı/turuncu renk üzerindeki sivri siyah çizgilerle tanınır. Genel olarak Panthera cinsinin en meşhur ortak özelliği, anatomilerinin güçlü kükreme sesi çıkarmaya uygun olmasıdır. Bunun olabilmesinin temel sebebi hyoid kemiğinin tamamlanmamış kemikleşmesidir. Ayrıca yeni çalışmalar, ses kutusunun da kükremek üzere özelleştiğini morfolojik olarak ortaya çıkarmıştır. Vahşi doğada 10-15 sene, koruma altında 20 sene kadar yaşayabilir. Genellikle vücutlarında 100 kadar çizgi bulunur. Alt tür varyasyonlarına göre ölçüler değişebilse de, genellikle 70-120 cm omuz yüksekliğine erişebilirler.

Dünyamız, insan faaliyetleri sonucu hızla değişen karmaşık bir ekosistemdir. Bu değişimler, kirlilik, iklim değişikliği ve habitat tahribatı gibi birçok çevresel soruna yol açmaktadır. Bu sorunlar, biyolojik çeşitliliği azaltmakta, ekosistem işlevlerini bozmakta ve insan sağlığını tehdit etmektedir.

Geçenlerde aklıma çok takılan bir soruyu sormak istedim.Diyelim ki ölümcül şartlar altında hayatta kalmaya çalışıyosunuz.yiyecek yemeğiniz,bir damla suyunuz yok.etrafınızdaki hemen hemen herkes ölmüş.acaba bir vampir gibi kan içmek sizi hayatta tutabilir miydi?ne de olsa etrafınızda ölüden aynı zamanda kandan bol bir şey yok.kan sizi hayatta tutabilir miydi?ihtiyacınız olan besini insan kanından alabilir miydiniz?olası bir felakette insanlar da vampire dönüşebilir mi?EVRİM AĞACINA BU KONUDA BİR VİDEO FİKRİ SUNUYORUM.

Üçlü karanlık kişilik (DTP) bozukluğunun ana özellikleri narsisizm (kendine hayranlık), Makyavelcilik ve psikopatidir. Bu özellikler insanlarda aşırı kendini beğenmişlik, çıkarcı bir tutum ve empati eksikliği olarak kendilerini gösterir. İnsan nüfusunun ne kadarının bu özellikleri barındırdığı belli değil; fakat yapılan çeşitli çalışmalar ve tahminler, oranın yüzde 1 ile yüzde 10 arasında bir yerde olduğunu gösteriyor. 

Akademik çalışmalar, DTP'lerin genellikle kendileriyle bir takıntıları olduğu ve diğer insanların duygularındaki anlamı görmekte zorlandıklarını gösteriyor. Bu yüzden, bu kişilerin ilişkileri genelde kötü davranış ve kontrol içerir. Romantik partnerler (eşler), bu kişilerin gözünde birdenbire değerlerini yitirirler ve nihayetinde terk edilirler; ancak öncesinde DTP'li kişiler bu partnerleri kötüye kullanır ve deli olduklarına inanmaları için manipüle edilirler. 

Ağaçlar birçok açıdan bizim için vazgeçilmezdir. Fotosentez sırasında büyümek için atmosferden karbondioksit alırlar. Bu, son derece sıradan bir doğa olayı gibi gözükse de sera etkisine sebep olan karbondioksiti tutmaları ürettiğimiz karbon ayak izi ile mücadele konusunda bize oldukça yardımcı olur. Ancak yeni bir çalışma, iklim krizi yüzünden ağaçların sıcak ve kuru iklimlerde karbondioksiti tutmakta zorlandığını keşfetti. Penn State Üniversitesinde yerbilimleri araştırma profesörü olan Max Lloyd, şöyle anlatıyor:

Ağaçlar, stresli koşullar altında fotorespirasyon adı verilen bir süreçle atmosfere karbondioksit salar. Araştırmacılar, sıcak ve suyun oldukça sınırlı olduğu iklimlerde fotorespirasyon oranının iki kata kadar daha yüksek olduğunu belirtti. Araştırma, subtropikal iklimlerde gündüz sıcaklıkları 20 °C'ye ulaştığında bu tepkinin görülmeye başladığını ve sıcaklıklar arttıkça durumun daha da kötüleştiğini göstermektedir.