1769-1832 yılları arasında yaşamış olan ve Berkeley Üniversitesi'nden Dr. Ben Waggoner tarafından tarihin şüphesiz en parlak zekalarından biri olarak nitelenen ve Darwin'in Evrim Teorisi'ni geliştirebilmesini sağlayacak temellerden birini keşfeden Jean Léopold Nicolas Frédéric Cuvier veya kısaca Georges Cuvier, tarihin gidişatını değiştirecek olan, ölümünden 1 sene önce (1831'de) basılan "Yerkürenin Yüzeyindeki Devrimler Üzerine Söylev: Hayvanlar Alemi'ndeki Değişimler" ("Discourse on the Revolutions of the Surface of the Globe and the Changes Thereby Produced In The Animal Kingdom") başlıklı kitabında şöyle diyordu:

Cuvier, neredeyse başka hiç kimseden yardım almaksızın, tek başına, bir bilim dalı olan omurgalı paleontolojisini kurmuş ve organizma biyolojisindeki en güçlü araçlarımızdan biri olan karşılaştırmalı yöntemleri geliştirmiştir. Hatta bazı bilim tarihçileri; omurgalı paleontolojisi, karşılaştırmalı anatomi ve jeolojik tarihlendirme bilimlerinin temellerini atmasından ötürü onu "üç bilim dalının kurucusu" olarak da anmaktadır.

Maryland Üniversitesinde görev alan Amerikalı ve Avustralya Araştırma Merkezi NICTA'da görev alan Avustralyalı bir grup bilim insanı, insanların hareketlerini izleyerek onlardan öğrenen robotları mümkün kılacak algoritmaları geliştirdiklerini ilan ettiler. Bunu ispatlamak içinse, robotlarına sadece YouTube videoları izleterek nasıl yemek yapacaklarını öğrettiler! Bu tür yapay zeka öğrenme/eğitim yazılımlarına "derin öğrenme yazılımları" adı veriliyor.

Bu metot dahilinde robota, bir dizi yapay sinir ağından (nöral ağ) geçirilerek dev miktarda veri gönderiliyor (YouTube videoları gibi). Robot bunları bir arada değerlendiriyor ve edindiği deneyime uygun davranışlar sergiliyor. Robot bu öğrenme sürecinde bazı tanı/algılama teknikleri uygulayarak belirli nesneleri tanımayı başarıyor. Bu nesneler, örneğin videolarda insan eli tarafından tutulan nesneler olabilir. Sonrasında ise, daha önceden izlediği videolardan yola çıkarak, videodaki insanın bir sonraki hareketini tahmin bile edebiliyor! Bu durum, robotların nesneleri ve aletleri nasıl tutup kullanabileceklerini analiz edip, öğrenebileceklerini gösteriyor.

Fransız gökbilimci Antoine Darquier de Pellepoix tarafından keşfedilen Çalgı Takımyıldızı'ndaki Halka Bulutsusu, gökyüzündeki en iyi bilinen gezegenimsi bulutsulardan biridir. Kataloglarda Messier 57, M57 veya NGC 6720 olarak yer alır. Halka Bulutsusu, yaklaşık 2300 ışık yılı uzaklıkta yer alır ve bizim güneş sistemimizin kabaca 500 katı büyüklüğünde bir çapa sahiptir (2,5 ışık yılı). Çalgı Takımyıldızı'ndaki en parlak yıldız olan Vega'nın güneyinde yer alır.

Hubble Uzay Teleskobu'nun yukarıdaki görüntüsünde, toz lifleri ve kürecikler merkez yıldızdan uzakta görülebilmektedirler. Bunlar, Halka Bulutsusu'nun küresel değil de, silindirik yapıda olduğunu göstermeye yardımcı olmaktadır.^[1]

Nikolay Ivanovich Vavilov, bitki genetiği alanına önemli katkılarda bulunan bir Rus genetikçi ve botanikçidir. Kültür bitkilerinin menşe merkezleri üzerine yaptığı çalışma, bilim insanlarının bitki ıslahına yaklaşımlarında devrim yaratmış ve dünyanın en büyük tohum bankasını kurarak tarım ve gıda güvenliği alanlarında derin bir etki sağlamıştır.

Vavilov, 25 Kasım 1887'de Moskova, Rusya'da doğdu. Bilimle yakından ilgilenen bir ailede büyüdü ve doğa bilimleri alanında kapsamlı bir eğitim aldı. Vavilov, küçük yaşlardan itibaren doğa tarihi ve tarım dünyasının içindeydi, çünkü ebeveynleri biyoloji ve tarım bilimi alanlarında son derece saygı görüyordu. Vavilov'un babası Ivan Vladimirovich Vavilov, Moskova Ziraat Akademisi'nin direktörü olarak görev yapan tanınmış bir agronomistti ve annesi Elena Ivanovna Baranovskaya-Vavilova da ünlü bir sanatçı ve böcek bilimciydi.

Marslı; Andy Weir tarafından 2011'de roman olarak yayınlaşmış, Ridley Scott tarafından sinemaya uyarlanmış ve başrollerinde Matt Damon, Jessica Chastain, Kristen Wiig gibi isimlerin olduğu, 2 Ekim 2015'te Türkiye'de sinemalara girmiş olan, Hollywood'un köşe taşı kabul edilebilecek "bilim-gerçek" filmlerinden birisi. "Bilim-gerçek", son zamanlarda giderek yükselişte olan bir sinema çeşidi diyebiliriz. Bilimkurgu sözcüğüne ithafen geliştirilen bu sözcük, filmde "kurgu" elementlerinin olabildiğince azaltılıp, bilimsel gerçeklere en fazla miktarda dikkat ve önem vermeyi içeriyor. Dolayısıyla uzay patlamalarının uzay içerisinde duyulabilmesi veya farklı boyutlardaki gezegenlerdeki kütleçekimi gibi basit ve temel konulardan tutun da, karadeliklerin kütleçekim kilidi, uzak gezegenler arası iletişim gecikmeleri ve gezegenler etrafında yapılabilecek sapan manevrası gibi daha karmaşık konulara kadar geniş bir yelpazedeki konuları işlerken hayalgücüne dayalı kurgu unsurlarından olabildiğince arınmış, bilimsel gerçekleri birebir takip eden (ama elbette bunları dramatize ederek sanatsal içeriği koruyan) filmlerden söz ediyoruz... Buna yönelik girişimleri çok eski zamanlara kadar takip etmek mümkün; fakat yakın geçmişte bu film türü furyasını çok başarılı olmasa da başlatan Yerçekimi (Gravity) oldu, sonrasındaysa Yıldızlararası (Interstellar) filmi bu tür filmlerin bilimkurgunun gidişatına yön vereceğini net bir şekilde Dünya'ya ilan etti. Şimdiyse Marslı (Martian), bu filmlere bilimsel açıdan son derece başarılı ve tutarlı; ancak elbette incelenmeye değer bilimkurgu elementlerini de içeren harika bir eklenti yaptı. 

Gelin "Amerika Matt Damon'ı kurtarmaya ne çok para harcıyor! Önce Er Ryan'ı Kurtarmak, sonra Interstellar, şimdi de Marslı!" gibi geyiklere fazla girmeden, Interstellar'dan beri çekilmiş, bilimsel açıdan en değerli sinema filmlerinden birini delik deşik edelim ve bilimsel analizini yapalım. Hatırlayacak olursanız, aynısını Interstellar filmi için burada ve burada tüm detaylarıyla yapmıştık. Gravity filmini de, çok daha yüzeysel olsa da (tıpkı filmin kendisi gibi), buradaki yazımızda incelemiştik.

Bir süpernovanın patlamasında açığa çıkan enerji, evrende gerçekleşen pek çok patlamayı gölgede bırakır. Büyük bir yıldızın patlaması sonrasında oluşan nötrino dalgası, görünür evrenin geri kalanının çıkaracağından daha fazla ani bir güç açığa çıkarır. Bu tür patlamalar yıldızlararası gaz ve tozu karıştırarak yeni yıldızların doğacağı toz bulutlarını meydana getirir. Daha önemli olan şey, süpernova karbondan ağır pek çok elementi (kanımızdaki demir gibi) uzay boşluğuna saçar ve nötron yıldızlarını ve karadelikleri meydana getirir.

On yıllarca süren tartışmalardan sonra astrofizikçiler hâlâ bir yıldızın nasıl evrendeki en görkemli patlamaya sebep olduğu konusunda emin değiller. En karmaşık süper bilgisayar simülasyonları bile problemi hala tam olarak çözebilmiş değil, fakat bazı ipuçları veriyorlar. Örneğin, bir beyaz cüce yıldızın patlaması, yıldızın kütleçekiminin kendi üzerinde bir termonükleer ateşleme başlatılmasına sebep olurken, çökmekte olan bir yıldızın kalbindeki ses dalgaları çekirdekte gecikmiş bir patlamayı tetikleyebiliyor.

Futurama çizgi filminin “Benda Tutsağı” bölümünde bir profesörün anlattığı, zihin değiştiren bir hikaye anlatılıyor. Profesör Cavan bir vücut ister ve Amy güçlü, ince bir vücut ister, bu yüzden fikir alışverişinde bulunmaya karar verirler. Ancak daha sonra eski bedenlerine dönmek isterler ancak cihazdaki bir sorun onları engeller. Çünkü bu yapı aynı anda yalnızca iki kişinin fikrini değiştirmesine olanak tanıyacaktı. Böyle bir süreç bir robotun katılımıyla gerçekleşir. Artık psişik değişimler yaşayan 7 beden ve kendilerine ait zihinleri olmayan 9 beden vardı. Bu sorunu çözmek Ken Keeler’a kalmıştı. Keeler, bu yapıyı kullanan herhangi bir büyüklükteki grubun yalnızca 2 element ekleyerek orijinal durumuna dönebileceğini kanıtladı. Daha sonra bu kanıt Futurama teoremi veya Keeler teoremi olarak bilinmeye başlandı. Keeler kanıtlarını Futurama’nın bu bölümüyle ilişkilendirdi.

Dünyaya gözlerimizi iki temel dürtünün ışığında açarız, tüm insanlık olarak içimizde yaşamın ve ölümün varlığını taşırız. Freud’a göre, yaşam dürtüsü; libidodan kuvvet alarak üretmeye, insanlarla duygusal bağ kurmaya, çoğalmaya ve canlılığı sürdürmeye çalışırken madalyonun diğer yüzünde bulunan ölüm dürtüsü ise saldırganlıktan kuvvet alarak parçalamaya, kurulan bağları koparmaya ve kendini yok ederek inorganik bir hale dönmeye çalışır.^[1] Yani, aşkın tanrısı Eros ile ölümün tanrısı Thanatos sırt sırta eşlik ederler insana hayat boyunca. Hangisinin öne geçeceği ise, biraz genetik yatkınlıklarımıza ve mizacımıza biraz da benliğimizin oluştuğu erken dönem ilişkilerimize bağlıdır.

Doğumla birlikte, güvenli alanından dünyaya gözlerini açan bir bebek için yaşam ve ölüm arasındaki bu mücadele oldukça yoğun bir kaygı yaratır. Doğumla birlikte anne ile kurduğu güvenli birlik halini kaybederek ilk kaybını yaşayan bebeği, dünyaya uyumlanma gibi zorlu bir yolculuk da beklemektedir. Klein'a göre, bebek bu zorlu yolculukta açlık, libidinal arzular ve bu mücadelenin yarattığı yoğun kaygı ile onu besleyen bir memeye yönelir.^[2] Bebek, önce memenin, sonra da annenin kendisindeki yıkıcı ölüm dürtüsünü yatıştırmasını arzulayarak, yaşam dürtüsüne yatırım yapar. Anne ve bebek arasında kurulan bu ilişkide hangi dürtünün baskın olacağı, tabii ki doğum deneyiminin travmatik geçip geçmemesine, annenin bebeğe bakmak isteyip istememesine, bebeğin mizacına ve sütü zevkle kabul etme yeteneğine de bağlıdır.