Siyaset felsefesinin ana tartışma konularından biri adalet kavramıdır. Adalet nedir? Nasıl sağlanabilir? sorusu eski çağdan günümüze kadar, toplumların hala tartıştığı en temel sorunlardır. Bu bağlamda düşünür John Rawls’ın ortaya koyduğu adalet teorisi, bu sorunlara çözüm ve cevap olma niteliği taşıyan önemli bir eserdir.

Rawls, kitabına, “Tıpkı hakikatin düşünce sistemlerinin ilk erdemi olması gibi, adalet de toplumsal kurumların ilk temelidir.” sözleriyle başlar (Rawls’dan aktaran Gözkan, 2007: 14). Adaleti toplumsal kurumların temel erdemi olarak kabul eder ve bu düşüncesiyle adil toplumun ve kurumların sahip olması gereken özellikleri ortaya koymaya çalışır. Rawls’ın amacı, adalet kavramını ortaya koyup, temel adalet ilkelerini bulmaktır.

Canlı organizmalarda bazı hücreler, diğer hücreleri zalimce silip süpürür.^[1] Bu "hücresel yamyamlık" yaygın, doğal bir süreçtir: Vücudunuzdaki beyaz kan hücreleri tam şu anda milyonlarca yaşlı kırmızı kan hücresini tüketiyor. ABD Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı'nda yayınlanan yeni araştırma, bu tür "yamyamlık" davranışlarını teşvik etmek için bir grup genin kullanılmasının yeni bir kanser immünoterapisi geliştirebileceğini öne sürüyor.^[2]

Bu fikir, yeni makalenin kıdemli yazarı biyolog Denise J. Montell ve meslektaşlarının, hücrelerin sindirmeye çalıştıkları şeyleri sarmasına yardımcı olan Rac ailesindeki hiperaktif gen formlarının meyve sineği embriyolarında doku ölümüne neden olduğunu fark etmesiyle doğdu. Montell değiştirilen genlerin, hücrelerin "komşularını" tüketmesine neden olduğunu söylüyor. Bu genlerin RAC adında insanlara özgü versiyonları mevcut; Montell ise bunların, Santa Barbara'daki Kaliforniya Üniversitesi'nde çalışan yeni meslektaşı Meghan Morrissey'e kanser CAR-M immünoterapisi konusundaki çalışmalarında yardımcı olup olamayacaklarını merak etti.

Dünya’mızın düz değil de geoit (kutuplardan basık, ekvatordan şişkin) şekilde olduğu yüzyıllar boyunca bilinmesine karşın, günümüzde “Düz Dünyacılar” (İng.: Flat Earthers) denen bir kesim hâlen görülmektedir. Bu kişilerin bazıları Dünya’nın düz olduğuna inanmadıkları hâlde insanlarla alay etmek için bu tarz iddiaları yayabilirler; ancak bunların haricinde uzun yazılar, hesaplamalar ve videolar hazırlayıp, ortada bir “NASA komplosu” olduğuna inanıp sanki her birimiz aktör Jim Carrey’nin başrolde oynadığı The Truman Show (1998) filmindeki karaktermişiz gibi iddialarında ciddi olan insanlar da bulunmaktadır. İddialarını desteklemek amacıyla komplo teorilerine dikkat çekmeleri haricinde, bazılarının dinî referanslara da dayandıkları görülebilir. Yani kutsal görülen kitapların (Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim gibi) Dünya’nın düz olduğunu belirten ayetlere sahip olduklarını iddia ederler.

Daha rahat okunabilmesi için yazının devamında “Düz Dünya” için DD ve “Küresel Dünya” için KD kısaltmalarını kullanacağız. Öncelikle, DD iddialarını gündeme getiren ve güncel tutan çalışmalardan birine bakış atalım:

İnsanlarda ahlaki durumun mevcut olduğu ancak insan-dışılarda mevcut olmadığı fikrini meşru kılan, insanlıkla ilgili ayırt edici bir şey var mıdır? [Ç.N. “non-humans”, yazı boyunca insanın dışındaki hayvan türleri anlamında kullanılmaktadır; E.N. "non-persons", yazı boyunca bilişsel melekeleri yerinde olmayan insanlar veya kişilik/birey hakları bulunmayan canlılar için kullanılmaktadır.]

Bu soruya bulunacak bir yanıt filozoflar arasında olduğu kadar, felsefenin dışında kalıp da insan-dışı hayvanlara davranış şeklimizle ilgilenenler arasında da önemini giderek artırmıştır. Kimileri için bu soruya verilecek yanıt bizleri, insanların doğasını ve ahlaki zorunluluklarımızın makul kapsamını daha iyi kavramaya götürecektir. 

Yukarıdaki sorunun cevabı hiç kuşkusuz; "çünkü o insanların hayatlarına dair pek fazla bir şey bilmiyoruz" olacaktır. Elbette bu konuda haklısınız. Mesela hiç savaş yüzü görmemiş bir insanın, savaş gören bir kişiyi anlaması mümkün müdür? Gelin birlikte bir deney yapalım. Savaş gören insanları, kendi kafamızdan anlamaya çalışalım:

Bir sabah kalktığınızı ve evinizin çatısının yandığını görün. Bulunduğunuz ortamda, havaya baktığınızda bir kaç kuş ölüsü ve gökyüzünü görüyorsunuz. Birde kafanızı döndüğünüzde kardeşinizin kanlar içindeki kafasını ve kopmuş parmaklarını görüyorsunuz. Dehşet içindesiniz yatağınızdan kalkıyorsunuz ve bir anda elinize baktığınızda kan damladığını görüyorsunuz. Şok içindesiniz ve elinize damlayan o her bir kan damlasına yavaş bir şekilde bakarken, bir anda sevdiklerinizi hatırlıyorsunuz ve o karanlık kabullenmişlik hissi sizi sarıp sarmalıyor. Belli ki bu sizin hayatınızda ki son saniyeler...

1907'de tanımlanan ve şu ana dek 7 bireyin fosili bulunan Scleromochlus taylori, sahip olduğu özellikleriyle birçok bilim insanının aklını karıştırmıştı. Tanımlanmasının üzerinden bir asırdan fazla zaman geçmesine rağmen hala Scleromochlus hakkında bildiklerimiz kesin bilgiler değil. Ancak şu ana kadarki en güncel ve detaylı çalışma 2020'de S. Christopher Bennett tarafından yayınlandı ve Scleromochlus hakkında önceden kabul görmüş (Scleromochlus'un terozorların atası/kardeş türü olması, Scleromochlus'un koşucu olması, vb. gibi) bazı fikirler yeniden tartışıldı. Ne yazık ki Scleromochlus cinsi üzerine Türkçe bir yazı henüz yazılmamış. Biz bu yazımızda, Bennett'in makalesinde sunduğu yeni bulguları paylaşacağız ve Scleromochlus hakkında kapsamlı bilgiler sunacağız.

Fakat öncelikle, Scleromochlus cinsi nedir?

Modern zamanlarda falcılık, giderek bilimsel bir havaya bürünmeye başladı. Ne yazık ki bilimsel terim kullanan herkesin bilim insanı zannediliyor. Mesela size gelip "MIT laboratuvarlarında nanoteknoloji ile üretilen bu elektromotor denge bilekliği, nörofizyolojinizi baştan programlayarak sizi Freudyen bir denge hâline ulaştıracak!" diyebiliriz. Belki bu yazının okurları olarak size değil ama, bu tür bomboş laflarla Türkiye'de kaç kişiye bir şeyler satabileceğimizi bir düşünsenize!

Ama akıllıca süslenmiş sahtebilimi bilimden ayırt etmek her zaman bu kadar kolay olmuyor. Piyasada dolaşan bazı "kişilik testleri" buna güzel bir örnek. Mesela resmi adı Myers-Briggs Kişilik Envanteri olan, halk arasında 16 Kişilik Testi olarak da bilinen testi duymuşsunuzdur. Hatta yapmış olma ihtimaliniz de yüksek, çünkü bugüne kadar testi en az 50 milyon kişinin yaptırdığı ve her yıl 1.5 milyon civarında kişi bu testi yaptırmaya devam ettiği düşünülüyor. Sadece Amerika Birleşik Devletleri'ndeki 10.000 firma, 2.500 üniversite ve 200 devlet kurumu bu testi resmî olarak kullanıyor.^[1]

Yaşam, binlerce reaksiyon içeren yoğun ağlar aracılığı ile gıdaları hücrelere dönüştürür. Yeni yapılan bir araştırma, bu tür ağların yaşamın kökeninde nasıl sıfırdan oluştuğunu ortaya çıkardı. Almanya, Yeni Zelanda ve ABD'den uluslararası araştırma ekipleri, ilkel mikropların metabolik ağlarını inceleyerek genlerden daha yaşlı olan otokatalitik kümeler (kendi kendini güçlendiren birbirine bağlı reaksiyonların toplamı) tespit ettiler.

Canlı hücreler, metabolik ağların son ürünleridir. Hücreye giren besin molekülleri, daha sonra hücreleri oluşturan molekülleri üreten yolaklara aktarılan, merkezi ara ürünlere dönüştürülür. Bu ağlar genellikle neredeyse hepsi enzimler (proteinler) tarafından gerçekleştirilen ve genler (nükleik asitler) tarafından kodlanan 1000'den fazla reaksiyon gerektirir. Genler ve proteinler arasındaki bağlantı, ribozomlara genlerde depolanan bilgilere göre protein yapma emrini veren evrensel genetik koddur. Bu bileşenlerin tümü birbirine bağlıdır: ribozomun %50'si protein ve %50'si RNA'dır; proteinler amino asitlerden oluşur; RNA nükleik asit bazları içerir ve amino asitler ile bazlar ise genlerin kodladığı enzimlerle katalize edilen, metabolizmadaki yaklaşık 1000 reaksiyon sayesinde oluşur.

evlilikte en önemli olan şey mutluluk mudur? yani iki kişinin mutluluğu mudur yoksa birey birey mutluluk mu önce gelmeli? mutlu evlilik ne demektir? mutlu bir evlilik cidden yaşıyormuyum? Gibi gibi sıralayabileceğim binlerce soru duydum 20 senelik aile hayatımda. Acaba ben bir birey, bir çocuk, bir evlat olarak mutlu ve huzurlu muyum? Son bir senedir ama yoğun olarak son 5-6 aydır bu soruları kendime ve iç dünyamda oluşturduğum aile faktörüne soruyorum. Okudum kitaplar, aldığım eğitimler cidden ilk önce hep aile içi mutluluk ve birey mutluluğuna dayanıyor. Bende kendi aile içimde ve gördüğüm uzun zamandır tanıklık ettiğim ailelere, evliliklere değinmek istiyorum. Öncelikle kendi ailemle yanii anne ve babamın evliliğiyle başlayacağım. Görücü usulü bir evlilik ve yaklaşık olarak 21 senedir sürüyor evlilikleri. 2 çocuğa sahipler biri ben biri 13 yaşındaki kız kardeşim E.(ondan E olarak bahsedeceğim) Çocukluğum nasıl geçti sorusuna verebileceğin en net cevap karışık ama huzursuz. Çocukluğum dışarıdan duyduklarıma göre çok güzelmiş fakat hafızam bana bu konuda ya yalan söylüyor yada dışarıdaki insanlar bana yalan söylüyor. Benim hatırladığım şeyler ise kavga,gürültü,dövüş.... Derken aramızda 7 yaş bulunan kardeşim dünyaya geldi ve işler daha da zorlaştı. Aldatmalar, aldatılmalar,ihanetler,yalanlar ve daha da karmaşık olan aile hayatı yerini almaya başladı ve biz çocuklar olarak sanırım bunun iyice benliğimize oturttuk. Kavgasız ve ağlamasız ayrıca cezasız bir günümün geçtiğini tam olarak hatırlamıyorum. Yada bakın cidden bana zihnim sağlam oyun oynuyor. 16-17 yaşlarımda şuurum iyice yerine geldiğindde anladım ki biz cidden bir aile olamamışız, bunu kendime yediremiyorum çünkü asiyim deli çağlarımdayım soranlara hayalimdeki aile tipini anlatıyorum... Kısaca bir ergen olarak anladığım şeyleri kendime yediremiyorum ama mutluluğu dışarıda aramaya çoktan başlamış bir halde buluyorum kendimi.İyice kendimden,benliğimden,annemden,babamdan,derslerimden, okulumdan uzaklaşıp her şeyle arama dağlar kadar mesafe koyup kendim yürümeye çalıştığımı biliyorum. 18 yaşıma gelince artık içgüdüsel olarak kendi hayatımı kurmam benliğimi karakterimi iyice yerine oturtmam gerektiğini fark ediyorum ve ben bu sıralarda daha lise son sınıfım. Bunun tek çözüm yolunun üniversiteye girmek olduğunu anlıyorum fakat ben derslerim ve okulumla arama çok mesafe koymuştum ve kimse girdiğim o dipsiz kuyudan çıkarmaya çalışmamıştı.Çünkü ailemi incelediğimde biz birliğiz biz bir takımız adı altında bireysel çıkarlara bireysel sıkıntılara yoğunlaşmışlardı ve biz çocuklar olarak BİR TAKIM-BİR BİRLİK olduğumuzu hissetmiyorduk. Bu süre zarfında kardeşim hepimizden uzaklaştı benden bile....Bunu fark edince duygusal boşluğumu derslerimle kapatmaya bir kariyer yapıp kardeşimi kendimi kurtarmaya odaklanmıştım.Ama hayat yine kendi kendime kurduklarımı sahilde kuma çizilen resimleri inşa edilen çocuk kalelerini yıkan su misali gibi alıp götürdü. Karşıma hiç beklemediğim ve iyice yorulduğum bir vakitte tanımlayacak kelime bulamadığım birini çıkardı. Sürüklendiğim boşluğa hiç tereddüt etmeden o da atladı ve beni çekip çıkarmak,benim o kalbimdeki boşluğu doldurmak için çok çabaladı hala da çabalıyor.. O karşıma geldikten sonra elimi tuttuktan sonra herşey bir tık daha düzeldiğini ve üzerimdeki yüklerin hafiflediğini hissediyordum ve cidden hayat rayım yerine oturmuştu..

Üniversite sınavıma girdim,puanım belli oldu, tercihlerimi yaptım ve ülkemizin sayılı en saygın üniversitelerinden birinde hayalimdeki bölümü okumaya başladım. Kendime ait bir ev, kendime ait bir düzen oluşturmaya başladım ama bu aradaki boşluklarda hayat beni sınamaya üzerime gelmeye devam etti.. Zaman ilerledikçe iyice koptum annemden ve babamdan çünkü sevgilerini iyice esirgemeye başladılar. Büyüdükçe halimi daha iyi arz edebilirim derken kendimi iyice yıprattım ve kendimi iyice hırpaladım. Bir bayram günüydü ve ben tabiikiiideee tek başımaydım ve sevgilimin ailesiyle tanışma-bayramlaşmaya gittim. İçlerine iyice girdikten ve beni iyice benimsediklerinden sonra gerçek aile nedir, mutlu evlilik nedir, mutlu evliliğin çocukları nelerdir anlamaya başladım. Ama bu beni iyice bir karanlığa sürükledi...