Sesin kaynağını belirlemek, hayatta kalmak için hayati bir öneme sahip olan insan ve diğer canlılar için temel bir yetenektir. Bu yetenek, insanların ve hayvanların çevrelerindeki tehlikeleri algılamasına ve iletişim kurmasına yardımcı olur. Peki, sesin nereden geldiğini nasıl anlıyoruz? Bu sorunun cevabı, biyolojimizin karmaşık bir kombinasyonunda yatar.

Kulakların Rolü: İnsanların ve diğer memelilerin, sesin kaynağını belirleme yeteneği, kulaklarının şekli ve konumundan kaynaklanır. İki kulağımız arasındaki mesafe ve kulağımızın şekli, ses dalgalarının her iki kulak tarafından farklı bir şekilde algılanmasını sağlar. Bu fark, beyne sesin kaynağını belirleme konusunda önemli ipuçları sağlar.

An itibariyle farkında bile olmadan olağanüstü bir iş başarıyorsunuz: Bu sayfanın arkaplanıyla renksel karşıtlık içinde bulunan birtakım simgelerin izleri retinanıza düşüyor; sinirler bu görsel veriyi retinadan alıp temporal lobda bulunan ve verinin “ne”liğine karar veren ventral yol üzerinden beynin arka kısmındaki görsel kortekse taşıyor; görsel kortekste tanınan ve tanımlanan veri, bu kez de “nerede” olduğunun tespit edileceği dorsal yoldan geçerek paryetal loba ve oradan da tümüyle (görsellik, farklı katmanlarıyla anlam, sesletim ve hatta belki etimoloji yönünden) kavranacağı, neredeyse eşzamanlı olarak da deneyimlerinizin ve düşüncelerinizin geri kalanıyla ilişkilendirileceği prefrontal kortekse iletiliyor. Neredeyse bir paragrafta açıklamaya çalıştığımız tüm bu süreç çeyrek saniyeden dahi kısa bir sürede meydana geliyor ve ortaya çıkan sonuç hepimiz için çok tanıdık: okuma.

Okumanın Tarihi isimli kitabında Alberto Manguel 1984 yılında Bağdat Arkeoloji Müzesi’nde gördüğü, üzerinde hayvanları ve “on” sayısını simgeleyen çeşitli oyuklar ve izler bulunan, insanın yazıya dair ilk üretimlerinden biri olan ve tarihte önemli bir noktayı imleyen yaklaşık altı bin yıllık iki kil tabletten bahseder ve şöyle der:

Hepimizin öyle veya böyle duyduğu bir kelimedir "zigot". Döllenmeden hemen sonra oluşan, bir canlıyı var edecek ilk hücre. Embriyonun ilk basamağı. Anneden gelen 22 vücut kromozomu ve 1 eşey kromozomu (X) ile babadan gelen 22 vücut kromozomu ve 1 eşey kromozomunun (X veya Y) birleşmesiyle oluşan, toplamda 46 kromozomu barındıran ilk hücremiz. 

Bu hücreyle ilgili bilinecek sayıca çok fazla şey olmamasına rağmen, bu tek ve ilk hücremiz bize oldukça ilginç bilgiler sunuyor. Örneğin Dünya'da yaşayan her insan (ve eşeyli üremenin sonucu oluşan her canlı) bu evreden geçiyor. İnsanlarda bu ilk hücre (zigot), 18-20 boyunca hiç bölünmeden bekleyebiliyor. Kimi zaman bundan çok daha kısa bir süre içinde bölünmeler başlasa da, genel olarak bu sürenin, yumurtanın sperm tarafından döllendiği anda rahimden olan uzaklığına göre belirlendiğini söyleyebiliriz. Ancak her birimiz birkaç saatliğine tek hücreliydik diyebiliriz. Sonrasında ise, ilk bölünmelerin başlamasıyla birlikte embriyo oluyoruz.

Zebra, Atgiller (Equidae) ailesine mensup olan, çizgilere sahip üç türü barındıran grubun adıdır. Safari yaparken veya belgesel izlerken (tabii zebraları doğal ortamlarında gözlemleyecek kadar şanslı olmadığınızı varsayarsak) çoğumuzun aklına bu soru gelmiştir: “Zebralar neden çizgilidir?”

Sadece zebraların değil, atların evrimi bilim insanlarının çok uzun süredir ilgi alanları arasında yer almıştır. Bunun sebebi, atların hayatımızdaki önemli rolü ve insanın evrimi ile mesafe kat etmesi konusundaki katkılarıdır. Burada, atların detaylı evrimine girmeyeceğiz, zira konumuzu çok uzatır ve dallandırır. Ancak kısaca, zebraların evrimine sebep olacak evrimsel dala bakabiliriz:

Canlı organizmalarda bazı hücreler, diğer hücreleri zalimce silip süpürür.^[1] Bu "hücresel yamyamlık" yaygın, doğal bir süreçtir: Vücudunuzdaki beyaz kan hücreleri tam şu anda milyonlarca yaşlı kırmızı kan hücresini tüketiyor. ABD Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı'nda yayınlanan yeni araştırma, bu tür "yamyamlık" davranışlarını teşvik etmek için bir grup genin kullanılmasının yeni bir kanser immünoterapisi geliştirebileceğini öne sürüyor.^[2]

Bu fikir, yeni makalenin kıdemli yazarı biyolog Denise J. Montell ve meslektaşlarının, hücrelerin sindirmeye çalıştıkları şeyleri sarmasına yardımcı olan Rac ailesindeki hiperaktif gen formlarının meyve sineği embriyolarında doku ölümüne neden olduğunu fark etmesiyle doğdu. Montell değiştirilen genlerin, hücrelerin "komşularını" tüketmesine neden olduğunu söylüyor. Bu genlerin RAC adında insanlara özgü versiyonları mevcut; Montell ise bunların, Santa Barbara'daki Kaliforniya Üniversitesi'nde çalışan yeni meslektaşı Meghan Morrissey'e kanser CAR-M immünoterapisi konusundaki çalışmalarında yardımcı olup olamayacaklarını merak etti.

Metafizik, günümüzde felsefedeki anlamından farklı imalara sahip olan bir terim. Günlük hayatta metafizik denince pek çok insanın aklına gelen ilk şeyin fizikötesi, doğaüstü, mistik, okültist, ‘uçuk kaçık’ şeyler olduğunu söyleyebiliriz. Bu nedenle felsefeyle ilgilenen biri metafizik çalıştığını söylediği zaman birbirine zıt iki tür tepki geldiğini görüyoruz. Ya bu kişinin saçma sapan şeylerle uğraştığı, bir tür bilim karşıtı olduğu ve ‘uçuk’ bir takım inançlara sahip olduğu düşünülüyor; ya da metafiziğin gündelik hayattaki anlamına sıcak bakan insanlar bu kişiyi ‘kendilerinden biri olduğu’ düşünülüyor.

Ancak felsefedeki anlamıyla metafizik böyle bir şey değil. Burada metafizik teriminin gündelik kullanımının yanlış olduğunu ve felsefedeki kullanımının doğru olduğunu söylemek istemiyoruz. Sadece bu yazıda kastettiğimiz anlamıyla metafiziğin farklı bir şey olduğunu söylüyoruz. Ancak kastettiğimiz şey bir metafizikçinin doğaüstü inançlarının olamayacağı ya da bilim karşıtlığı yapamayacağı da değil. Kastettiğimiz şey, bunların felsefedeki anlamıyla metafiziğin asli unsurları olmadıkları...

Martin Scorsese'nin 1990 yapımı başyapıtı "Goodfellas", suç dünyasının acımasız gerçekliğini gözler önüne sererken, karakterlerinin derinlikli portreleriyle de izleyicileri etkisi altına almıştır. Bu film, aslında bir suç hikayesi gibi görünse de, özünde insan doğasının karmaşıklığını, güç arzusunun yıkıcı etkilerini ve sadakatin kırılganlığını irdeleyen bir felsefi yapıt olarak da değerlendirilebilir.

Filmin merkezindeki karakter, Henry Hill, suç dünyasına girişiyle birlikte hayatının kontrolünü kaybeden bir adamdır. Ancak Henry'nin trajedisi sadece suçla ilişkili değildir; asıl trajedisi, kendi iç dünyasındaki çöküşüdür. Filmin her ne kadar başında bunu görmesek de Henry, güç ve statü arayışıyla dolup taşarken, insanlığını yitirir ve sonunda yalnızlıkla yüzleşir. Gangsterliği istemez bir nevi kendisini Gangster olarak görür Bu, filmin temel felsefi teması olan güç ve kontrol arayışının insani bedellerini yansıtır.

”Şeytanın Müziği” lafını türlü türlü komplolar ile yıllardır sırasıyla Blues, Rock ve Metal müzik için duyuyoruz. Kimi zaman sanatçıların ünlü olmak için yaptığı iddia edilen satanizm temalı, cinli vb. farklı rütiellerin olduğu komplolar, kimi zaman doğrudan şeytana adanmış albüm ve şarkılar (hatta bazen gruplar)... Ama bugün sizlere bu tarz bir hikâyeden bahsetmeyeceğim, anlatacaklarım bu sefer gerçekten “Şeytan’ın Bestesi”, tamamen onun yaratıcılığı, en azından Giuseppe Tartini üstadımız, bizlere öyle söylüyor. Ancak şarkıdan önce sanatçımızın hayatına kısa bir değinelim.

Floransalı bir ailenin 4. çocuğu olarak doğdu. Ailesinin isteği üzerine din eğitimine başladı ve Capodistria’daki papaz okulunda öğrendiği kemanla müziğe sarıldı. 15 yaşında Padova’ya gitti ve 1709’da hukuk öğrenimine başladı. Bu arada eskrim ustası olarak da ün kazandı. Edebiyat, hukuk ve teoloji okumuş, bir yandan da müzik bilgisini ilerletti. Tartini daha sonra ciddi anlamda fakir bir mahalleden bir kadına âşık oldu ve bu durum babasını oldukça kızdırdı. Tartini yine de Elisabetta ile evlendi ve çok geçmeden gelinin Padua Kardinalinin sevgilisi olduğu ortaya çıktı. Kardinal Giorgio Cornaro güçlü bir adamdı ve şiddetli tepki gösterdi ve damat hakkında kaçırma suçlaması getirdi. Yerel polis onu tutuklamak için aktif olarak arama yaparken Tartini şehirden kaçtı. Kiliseyle ciddi bir anlaşmazlığa düştü ve Assisi’de bir manastıra sığındı. Burada iki yıl süreyle ilk ciddi müzik derslerini aldı.^[2] Padre Boemo (Bohemyalı Rahip) olarak tanınan Bohuslav Cernokorsky ile kompozisyon çalıştı. 1714’te Ancona opera orkestrasında göreve başladıktan sonra, müzikte tını saflığı için bulduğu “üçüncü ses” (farklı tını) teorisini açıkladı ve birçok polemiğe neden oldu. Bu yıllarda çağın ünlü keman virtüözü Veracini’yi dinleyince daha büyük bir istekle kemana sarıldı. Tartini, Padova’daki yetkililer onu affedene kadar geçen bu sürgün yıllarında her türlü teknik sorununu çözdüğünü belirtir. Böylece tekrar eşine kavuşan Tartini’nin bu gençlik yıllarına ait bilgilerin, onun ölümü sırasında çocukluk arkadaşı ve meslektaşı, viyolonselci Antonio Vandini tarafından verildiği P. Petrobellini’nin besteci hakkındaki kitabında açıklanmıştır. 1721’de Padova’daki Il Santo adı verilen San Antonio Kilisesi’ne birinci kemancı ve orkestra yöneticisi olarak atanan Tartini eserlerinin çoğunu, orkestra için sonata ve konçertolarını burada, o yıllarda Avrupa’nın en iyi orkestrası sayılan Il Santo topluluğunun seslendirmesi için yazdı. Yaşamının çoğunu Padova’da geçiren, bir ara 1723-1726 yılları arasında Prag’ta görev yapan Tartini, 1727 ya da 1728’den sonra ders verdiği Uluslar Okulu ile tüm Avrupa’da tanındı. Çeşitli Avrupa ülkelerinden gelen keman öğrencilerini, yaşamının sonuna kadar eğitti, J.G. Graun, Nardini, J.G. Naumann, Paganelli, Pagin, Pasqualino, Lahoussaye gibi seçkin kemancılar yetiştirdi. Tartini’nin ilk konçertoları 1728’de Amsterdam’da basılmıştır. Kemanın büyük ustalarından olan, özellikle yay kullanımı hala örnek alınan bestecinin 1754’te yazdığı, ancak ölümünden sonra 1771’de Paris’te yayımlanan Trattato di Musica (Müzik Bilgisi) adlı. kitabındaki keman çalışmaları çok daha önce öğrencileri tarafından Avrupa’ya yayılmış, hatta Mozart’ın babası Leopold Mozart tarafından gizlice alınarak kendi Keman Metodu’nda (Violinschule) 1756’da yayımlanmıştır. Kemanın büyük ustalarından olan, özellikle yay kullanımı hala örnek alınan bestecinin 1754’te yazdığı, ancak ölümünden sonra 1771’de Paris’te yayımlanan Trattato di Musica (Müzik Bilgisi) adlı. kitabındaki keman çalışmaları çok daha önce öğrencileri tarafından Avrupa’ya yayılmış, hatta Mozart’ın babası Leopold Mozart tarafından gizlice alınarak kendi Keman Metodu’nda (Violinschule) 1756’da yayımlanmıştır.^[1][3]