Uluslararası Matematik Olimpiyatı (IMO) üniversite öncesi öğrenciler için muhtemelen en prestijli yarışmadır. Her yıl dünyanın dört bir yanından gelen öğrenciler bronz, gümüş ve altın madalyalar için yarışıyor. Yakında yapay zeka programları da onlarla yarışabilir.

Ocak ayında Google DeepMind'dan Google DeepMind ve New York Üniversitesi'nden Trieu H. Trinh, Nature dergisinde AlphaGeometry adlı yeni bir yapay zeka programını tanıttı. Araştırmacılar, programın geçmiş Uluslararası Matematik Olimpiyatı'ndaki 30 geometri probleminden 25'ini çözebildiğini, bunun da insan altın madalya sahiplerininkine benzer bir başarı oranı olduğunu bildirdi. Yapay zeka ayrıca 2004 IMO'sunda uzmanların dikkatinden kaçan bir soruya daha genel bir çözüm buldu.

Bu yazımızda, temel düzeyde atom öğretisinin düşünsel düzlemi üzerine durulacak ve düşünsel argümanları sunulacaktır. Atom kavramının kelime kökünün açıklanmasını es geçmenin uygun olacağı kanısındayız. Biz, felsefeyi akademik düzlemde yapan kişiler olarak, felsefe tarihinin ve kelimenin dilsel kökünün felsefi düşünüşe bir engel olmasının sıkıntılarını yaşamaktayız. Bu bakımdan kelime ve kavram arasındaki farka vurgu yapmalıyız. Felsefe tarihi, kişileri ele alırken bu makale de verilmek istenen en net kısmın felsefenin tarihi kadar sistematiğini de vermek amacı olacaktır.

Atom kavramı, yeni çağların doğa bilimlerinden çok daha eskidir. Kökleri eski Yunan düşünce geleneklerinden gelen bugünse çoğunlukla bilimsel düzlemde karşılaştığımız çelişkili bir kavramdır (çelişki kelime kökenlidir. Atomus, kelime anlamıyla "bölünemezler"dir). Bu temel düşünce bir felsefi düşünüş sistematiğinin belli döneme göre en son ve etkili kısmı olarak karşımıza çıkmaktadır. Ne var ki atom olaylarının modern yorumunun, ilkçağların maddeci düşünüşüyle pek az benzer kısımları vardır. 

Elinizdeki sıradan bir taşla deney yapalım. Arkadaşlarınızla aranızda kim daha uzağa atabilir diye bir yarış düzenlediğinizi düşünün. Belki de en kuvvetli olanın kazanacağını düşünüyorsunuz. Fakat burada güç kadar zeka da devrede. Çünkü taşı atarken kullanacağınız yöntem, belki de onu uçuracak en büyük güç olacak. Peki sıradan bir taş atmanın roket bilimi ile ne ilgisi var? İşin içine girince, taş atmanın bir roketin uzaya fırlatılmasıyla ne kadar çok ortak noktası olduğunu görebiliriz.

Her şeyin bir bilimi vardır ve evet, taş atmanın da bir bilimi var. İşte burada devreye fizik kanunları giriyor. Bir taşın havada nasıl ve ne kadar süreyle kalacağını ve nihayetinde ne kadar uzağa gideceğini belirleyen pek çok değişken var. İlk olarak, Taşın elden çıktığı zamanki ilk hızı taşın havada ne kadar süre kalacağını belirlediği gibi ne kadar uzağa gideceğini de belirler. Ancak önemli diğer faktör taşın hangi açı ile atıldığıdır. Zemine dik hayali bir çizgi ile zemin arasını eşit iki alana bölen 45 derecelik açı ile taş hem havada en uzun süre kalacaktır hem de en uzağa gidecektir.

Yeryüzündeki tüm insanlar, birbiriyle akrabadır. Yani bugüne kadar yaşamış insanlar arasında tek bir kişi yoktur ki, diğer insanlarla akraba olmasın. Avustralya'da yaşayan bir yerli, Norveç'teki bir kadın, Türkiye'deki bir erkek, Meksika'da 100 yıl önce yaşamış bir köylü, Arktik Çember'de yaşayan bir Eskimo, Afrika'da yaşayan San Kabilesi üyeleri, Albert Einstein, Marie Curie, Aziz Sancar, Frances Arnold, bu yazıyı yazan ben, bu yazıyı okuyan siz ve diğer tüm insanlar, birbiriyle uzaktan veya yakından akrabadır. Çünkü var olan, var olmuş ve öngörülebilir bir süre boyunca var olacak tüm insanlar, ortak atalardan gelirler. Bunun ne demek olduğuna birazdan geleceğiz.

Aynı şey, farklı canlı türleri için de geçerlidir. Dünya'da, sonradan yok olsa bile bir dönem var olmuş veya şu anda var olan canlıların hepsi, mutlaka birbirleriyle akrabadır. Yani yeryüzünde 1 tane canlı türü var olmamıştır ki, diğer türlerle akraba olmasın. Bir bakteri, bir çam ağacı, bir yılan, bir insan, bir mantar ve aklınıza gelebilecek diğer tüm canlılar, birbirleriyle akrabadır.

Şizofreni, zihinsel süreçleri etkileyen, patofizyolojisi hala tam olarak aydınlatılamamış önemli bir hastalıktır. Her ne kadar isim olarak literatüre 100 sene önce girmiş olsa da ayrıntılı olarak incelenmesi, teknolojiye bağlı olduğundan yakın geçmiş diyebileceğimiz bir dönemde, son 20-30 senede gerçekleşmiştir. Bu açıdan araştırmaların yoğun olarak gerçekleştiği, hastalığın etiyolojisine ve prognozuna dair bilgilerin sürekli değişip geliştiği bir alandır. Hastalığın birçok risk faktörünün olması, beynin farklı bölgelerini etkilemesi de kapsamlı bir teori oluşturulmasını zorlaştırmıştır.

Hastalığın semptomlarının hastalarda farklılık göstermesi ve semptomların farklı baskınlıklarda bulunmaları gözetilerek hastalık farklı alt gruplara ayrılmıştır. Bu konuda farklı ekoller bulunsa da DSM-IV'e (Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı) göre hastalığın beş tane alt tipi vardır. Bunlar:

İslamiyet Arap Coğrafyasında ortaya çıkmıştır. Ve burada yayılmıştır. İslamiyetten önce Arap coğrafyasında cahiliye devri denen ve İslamiyet'in belli bir sürecinde devam eden bir süreç var idi. Bu süreçte insanlar kendi putlarina tapar ve kendi düşüncelerine göre ( kendilerine uygun olana) göre hareket ederdi. İnsanların bu davranışları İslamiyetle olabildiğince ters düştüğü için buradaki İslami halk onlara cahil demiş ve İslamiyet'in yayginlasma dönemine kadar olan dönem Cahiliye Devri olarak kalmıştir. Müşriklerin bazıları İslamiyet'e geçmiş ve kinanmislardir. Müşriklerin kendi dusuncelerini eyleme döktüğü gercekten aşırı cahil eylem İslamin Arap yarımadasında yayılışı ile son buldu.

~Georgiev ve ark.

İnsanlar arasındaki ölümcül şiddet örüntülerinin anlaşılması, erkek ve dişi arasındaki bazı önemli cinsiyet farklılıklarını anlamayı gerektiriyor. Dünya üzerinde cinayet suçlularının %95'ini; kurbanların ise %79'unu erkekler oluşturmaktadır. Ölümcül şiddetle ilgili cinsiyet farklılıkları her kıtada, her tipteki toplumda, avcı-toplayıcılardan büyük ulus devletlere kadar, dikkat çekici bir tutarlılık gösteriyor.

Carl Sagan, hiçbir yazılı veya görsel eserinde "İnanmak istemiyorum, bilmek istiyorum." cümlelerini sarf etmemiştir. Söz, eşi ve kitaplarından bazılarının editörü olan Ann Druyan'a aittir. Ann Druyan da bu sözü büyük oranda Bertrand Russell'ın felsefi görüşlerine dayandırmaktadır.

Bu cümle, Carl Sagan'ın 1985 yılında İskoçya'da verdiği Gifford Dersleri sırasında anlattıklarının derlendiği "Bilimsel Deneyimin Çeşitleri: Tanrı Arayışına Yönelik Bireysel Bir Görüş" başlıklı kitapta geçmektedir. Kitap, Sagan öldükten sonra basılmıştır.

İnsan beyninin evrimine dair bugüne kadar hazırlanmış en harika grafiklerden birini Türkçeye kazandırmak istedik. Bu grafikte beynin büyümesi, birçok diğer grafiktekinin aksine "zincirleme" olarak değil, Eski Dünya Maymunları ve onlardan ayrılarak evrimleşen, bizim de içinde bulunduğumuz Kuyruksuz Maymunlar'a ait bir evrim ağacı üzerinde gösterilmiştir. Dahası, beynin farklı parçalarının farklı oranlardaki evrimi vurgulanmıştır.

Unutulmaması gereken en kritik nokta şudur: Beyin büyüklüğü, tek başına anlamsızdır. Eğer ki beyin büyüklüğü zekanın doğrudan göstergesi olsaydı, 8000 cc'lik beyniyle sperm balinaları, şu anda galaksimizi kolonize eden tür olurdu. Biz insanların beyni, sadece 1300 cc civarında bir hacme sahiptir! Ancak bir balinanın dev beyni, dev vücuduna oranlandığında ortaya çıkan sayı, insanın beyninin vücuduna oranına göre çok daha küçüktür. Büyük bir vücut, büyük bir beyin gerektirir; çünkü daha iri bir vücudu yönetmek zordur. Ancak ne zaman ki beyin büyüklüğü, vücut büyüklüğüne göre daha büyük hale gelmeye başlar; o zaman zekanın fazladan öne çıktığını ve beynin evriminin yan ürünü olarak hayalgücü, yüksek düşünsel fonskiyonlar, bilinç, duygular gibi çok sayıda bilişsel özelliğin de geliştiği görülmektedir. İnsan evriminde olan başlıca budur: Türümüzün atalarının beyni, vücut oranlarına göre fazlasıyla irileşmiştir.