Canlı organizmalarda bazı hücreler, diğer hücreleri zalimce silip süpürür.^[1] Bu "hücresel yamyamlık" yaygın, doğal bir süreçtir: Vücudunuzdaki beyaz kan hücreleri tam şu anda milyonlarca yaşlı kırmızı kan hücresini tüketiyor. ABD Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı'nda yayınlanan yeni araştırma, bu tür "yamyamlık" davranışlarını teşvik etmek için bir grup genin kullanılmasının yeni bir kanser immünoterapisi geliştirebileceğini öne sürüyor.^[2]

Bu fikir, yeni makalenin kıdemli yazarı biyolog Denise J. Montell ve meslektaşlarının, hücrelerin sindirmeye çalıştıkları şeyleri sarmasına yardımcı olan Rac ailesindeki hiperaktif gen formlarının meyve sineği embriyolarında doku ölümüne neden olduğunu fark etmesiyle doğdu. Montell değiştirilen genlerin, hücrelerin "komşularını" tüketmesine neden olduğunu söylüyor. Bu genlerin RAC adında insanlara özgü versiyonları mevcut; Montell ise bunların, Santa Barbara'daki Kaliforniya Üniversitesi'nde çalışan yeni meslektaşı Meghan Morrissey'e kanser CAR-M immünoterapisi konusundaki çalışmalarında yardımcı olup olamayacaklarını merak etti.

Deprem süresi, bir fayın belli bir noktasının kayması ve o kaymanın fay boyunca yayılması için gerekli süredir. Ancak birçok kişi için "deprem süresi", aynı zamanda "yerdeki titreşimlerin insanlar tarafından hissedildiği süre" olarak da tanımlanır ve bir depremle ilgili halk arasında en çok konuşulan faktörlerden birisi deprem süresidir. "45 saniye sürdü." veya "Hayatımda hiç bu kadar uzun sallanmamıştık." gibi ifadeler, deprem süresiyle ilgilidir. İnsanlar her ne kadar sarsıntı şiddetinden de yaygın olarak söz etseler de ("Çok ciddi sallandık." gibi), sarsıntının süresi genel olarak insanları ve psikolojilerini daha güçlü etkilemektedir: Kısa ama güçlü bir depremden ziyade, daha zayıf ama daha uzun süreli bir deprem çok daha "şiddetli" gibi algılanabilmektedir.

Deprem, tek bir noktada yaşanan bir olay değildir; fay üzerindeki bir alan, hatta 3 boyutlu bir hacim boyunca yaşanmaktadır. Elbette her deprem bir noktada başlar ve ardından kırılma, fay boyunca saniyede yaklaşık 2 kilometre hızla yayılır. Yani kırılan fayın alanı ne kadar genişse, depremin süresi o kadar uzun olur. Ve daha büyük büyüklükteki depremler daha büyük fay alanlarına sahiptir. Yani süre ve büyüklük arasında genel bir ilişki vardır.

DNA, ya da uzun adıyla deoksiribonükleik asit, Dünya üzerinde var olan bütün canlılarda bulunan ve hepsinde kalıtsallığı sağlayan moleküldür. Yani canlılar, DNA isimli bu kimyasal maddeyi kullanarak, kendi biyolojik özelliklerinin bir kısmını veya tamamını yavrularına aktarırlar. Ancak biyolojik organizmalara genetik yapısını kazandıran bu molekül, tek bir yapıda bulunmaz. Genetik ile ilgilenen birisi gen, kromatit ve kromozom gibi birçok diğer terimle de karşılaşmış; hatta bunların sayılarıyla ilgili kafa karışıklığı yaşamıştır. Bu yazımızda, DNA ve genlerle ilişkili tüm kavramları açıklayacağız.

Her kimyasal maddenin kendine özgü bir fiziksel yapısı vardır. Deoksiribonükleik Asit (DNA) isimli kimyasal yapının fiziksel şekline ise "ikili sarmal" adını vermekteyiz; çünkü birbiri etrafına örülmüş gibi gözüken iki şerit ve bu şeriti birbirine bağlayan moleküler köprülerden oluşmaktadır. Bu yapıyı oluşturan alt birimler, nükleobazlardır (kimi zaman sadece baz da denebilir; ancak "baz" sözcüğünün kimyada anlamı oldukça geniş olduğu için bu kısa kullanım kafa karıştırıcı olabilir).

Yapay zeka, kelimenin tam anlamıyla evrim geçiriyor. Araştırmacılar "en güçlünün hayatta kalması" da dahil olmak üzere Darwinsel konseptlerden faydalanan ve insan müdahalesi olmaksızın kendi kendine evrilen bir yapay zeka programı üretti. Ürettikleri bu program, üzerinde on yıllardır çalışılan yapay zeka araştırmalarını yalnızca birkaç gün içerisinde sıfırdan tekrarlayabiliyor. Tasarımcıları ise bu programın bir gün yapay zeka çalışmalarına yeni ufuklar kazandırabileceği görüşünde.

Austin'de Teksas Üniversitesi’nde çalışan Bilgisayar Bilimcisi Risto Miikkulainen, bahsettiğimiz araştırmada görev almadığı halde bu araştırmayı şöyle yorumluyor:

1908’de İtalyan bir arkeolog Phaistos'un Antik Minoan sarayına girdi ve burada bir disk buldu. Arkeolojinin gizemli buluntularından biri olarak kabul edilen disk, M.Ö. Geçmişi 1650’li yıllara kadar uzanır ve Phaistos diski olarak adlandırılır. Diskin bir yeraltı tapınağında bulunması, bunun dini açıdan önemli olduğunu gösteriliyor. Bu koyu kahverengi 16 cm çapında, 1,6 cm kalınlığındaki disk pişmiş kilden yapılmıştır ve her iki tarafı da diskin merkezine doğru saat yönünde dönen garip sembollerden oluşan bir spiral ile çevrelenmiştir. 45 farklı karakter arasında oklar, kediler, kartallar, yürüyen adam, zambaklar, yunuslar gibi simgeler ve daha fazlası bulunur. Dilbilimciler bu diskteki simgeleri bir yazı sistemine dönüştürmeye çalıştılar ancak simgelerin ne anlama geldiğini henüz bulamadılar. Bazı araştırmacılar metnin kutsal tanrıçalar, astronomi belgesi, labirent açıklaması gibi şeyler olabileceğini düşünüyor.

Bu çalışmada ele alınan temel soru, aslında bir felsefi sorunun gerçekten olup olmadığıdır. Bu amaçla Karl R. Popper’ın temel argümanları sunulacak ve Karl R. Popper'ın Analitik Felsefeye getirdiği yöntem eleştirisi incelenecektir. Bu incelemeyle argümanların güçlülük değerleri ortaya konmaya çalışılacaktır. Çalışmanın temel amacı, felsefi bir düzlemde yeni bir “felsefi sorun” ortaya koyan ve bu soruna getirdiği yöntem cevabıyla bilimin mantıksal düzlemine etki eden Karl R. Popper’ın okuyucular tarafından daha net anlaşılmasını sağlamaktır.

Karl R. Popper üzerine yazılan birçok Türkçe popüler makale olmakla beraber bu çalışmaların her birinde gözden kaçırılan bir kısım olduğu açıktır. Karl R. Popper’ın ünlü “Yanlışlanabilirlik İlkesi” temelinde anlatılan tüm bu ele alışlarda unutulmuş olan şey, Karl R.Popper’ın bu ilkeyi “neden” büyük bir sınırlandırma ölçütü olarak ortaya koyduğu sorusudur.

Günümüzde halen evrimin bilim insanları tarafından "şüpheyle yaklaşılan" ve "kabul edilmemiş", sadece bir "teori" olan, dolayısıyla "ispatlanamamış" bir "düşünce" olduğuna dair söylentiler halk arasında dolaşıyor, dolaştırılıyor. Bu işteki ilk tuhaf taraf, biyoloji ve ilgili dallarda çalışmalar yapan tüm bilim insanlarının %95'inden fazlası (kimi kaynağa göre %99 civarı) evrimi kabul etmektedir (buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan ve benzerlerinden bilgi alabilirsiniz). Diğer gülünç taraf, bir doğa yasasını, bir bilim insanının bilimsel bir temelde reddedebileceğini iddia etmekten kaynaklanıyor. Tabii şu anda bilimin içinde olmayan toplumlarda evrimin neden yasa olduğu bilinmediği, Evrim Teorisi'nin ne olduğunun anlaşılmadığı ve "evrim" ile "Evrim Teorisi"nin birbirinden farklı şeyler olduğu algılanamadığı için, bu tür sanrılar da kısmen anlayışla karşılanabilmektedir. Ancak sözü edilen bu konularda bir miktar bilgi edinen kişiler, evrimin bilimsel düzlemde reddedilebilir bir kavram olmadığını kolayca göreceklerdir. Yani birilerinin evrimi reddetmesi, kütleçekimini reddetmesi kadar absürttür. İkisi de benzer şekillerde gözlenmiş, test edilmiş, algılanmıştır. İki konuyla ilgili de teoriler bulunmaktadır; ancak bir doğa yasası ile, o yasaya yönelik bilimsel teori birbirine karıştırılmamalıdır. Evrimin doğada gerçekleştiği tartışılabilir bir konu değildir. Tıpkı bıraktığımız topların yere düşüp düşmediği gibi... Ancak bu yasaların neden ve nasıl işlediği elbette tartışılabilir; zaten gözlem ile bilim arasındaki fark da buradadır diyebiliriz. Herkes gözlem yapar; ancak sadece "neden" ve "nasıl" diye sorabilenler bilim üretebilirler. Teoriler de, bu sorulara aranan cevaplardan doğarlar. Tüm bunları öğrenmek için, 3 yazıdan oluşan Bilimsel Yöntem yazı dizimiz okunabilir.

Bu makalemizde ise halk arasında evrimle ilgili yanlış anlaşılmalardan ziyade, bilim düşmanlarının kendilerini haklı çıkarmak için bilimsel cemiyeti de sahtekar bir şekilde yanlarına çekme çabalarına değinmek istiyoruz. Halk üzerinde, sanki evrim bilim camiasında kabul edilmiyormuş, büyük bir ret varmış, bilim insanları evrimi umursamıyormuş gibi bir algı yaratılmaya çalışılmaktadır. Bu elbette saçmalıktır. Ancak kimi zaman, bu tür iddiaların saçmalıklarını görmek için, çarpıcı verilerden söz etmek faydalı olmaktadır. Biz de burada, tüm Dünya'daki bilim insanlarını çatısı altında toplayan bir bildiriyi ve bu bildiriye imza atan kurumları inceleyeceğiz.

Sindirim, gıdaların mekanik ve enzimatik olarak parçalanarak, kan dolaşımınca emilebilecek maddelere dönüştürülmesi sürecidir. Gıda, emilmeden önce sindirilmesi gereken üç makro besin içerir: yağlar, karbonhidratlar ve proteinler. Sindirim süreci boyunca, bu makro besinler bağırsak epitelini geçebilecek ve vücutta kullanılmak üzere kan dolaşımına girebilecek moleküllere ayrılır.

Tüm canlı organizmalar hayatta kalmak için besin maddelerine ihtiyaç duyar. Bitkiler besin maddelerini köklerinden ve hücresel işlev için gerekli enerji moleküllerini fotosentez süreciyle elde edebilirken, hayvanlar besin maddelerini diğer organizmaları tüketerek elde ederler. Hücresel düzeyde, hayvan fonksiyonu için gerekli biyolojik moleküller amino asitler, lipid molekülleri, nükleotidler ve basit şekerlerdir. Ancak tüketilen gıdalar protein, yağ ve kompleks karbonhidratlardan oluşur. Hayvanların, bu makromolekülleri hücresel işlevlerini sürdürmek için gerekli olan basit moleküllere dönüştürmesi gerekir. İşte bu nedenle sindirim sisteminin işlevi, yediğiniz gıdaları parçalamak, besinlerini serbest bırakmak ve bu besinleri vücuda emmektir. İnce bağırsak, sindirimin çoğunun gerçekleştiği ve salınan besinlerin çoğunun kana veya lenflere emildiği sistemin ana aktörü olmasına rağmen, sindirim sistemi organlarının her biri bu sürece hayati bir katkıda bulunur.

Bazı olaylar gerçekleştikten sonra kelebek etkisi misali derinden düzende kırılmalar yaratır. Nitekim bu etkinin başlangıcı da ya bozulmuş düzene sitemden ya da geçilecek olan yeni ve daha gelişmiş düzene insanlığın üstbilinç halinde teşvik olmasıyla doğar. Peki neden Fransız İhtilali bu kadar önemli? ve neden imsanlık bu devrime elmas gözüyle bakıyor? Bunun temelde birçok nedeni yatmaktadır, ancak bu etken sebeplere değinmeden önce sizlere kısaca bilgi vermek isterim. Fransız Devrimi 1789'da başlamış (ancak incelediğimiz zaman olaylar daha önceleri patlak vermiştir.) Ve Napolyon'un yükselmesiyle sona ermiş oldukça etkili tarihsel bir süreçtir. Bu süreçte Fransız Halkı yıllardır süregelen monarşi ve feodal düzene sitem ederek başkaldırmıştır. Bu başkaldırılar sonucu büyük miktarda kan dökülmüş olsa da, Fransız Halk iradesinin gücünü fark ederek modern demokrasinin temelini atmıştır.

yeniçağın sonlarına doğru Avrupa'nın en büyük ve en güçlü devletlerinden biri olan Fransa mutlak monarşiyle yönetilmekteydi. Siyasi, sosyal, ekonomi ve hukuk alanındaki bütün güçleri elinde bulunduran kral,yönetimi de kendi üzerine devralmıştı. Devletin genel anlamda bir bütçesi yoktu, ve gelirini iltizam usulüyle toplanan adaletsiz vergiler oluşturuyordu. Bu durum halktan bazı baskı ve şikayetlerin gelmesine sebep oluyordu. Adalet sistemi ise Paris'te Yüksek Mahkeme ve çeşitli illerde on iki mahkemeden oluşuyordu. Aynı zamanda kilise de yönetimin üzerinde büyük etkiye sahipti.

2010’lu yılların başlarında, ABD’nin Connecticut eyaletindeki New Haven kentinde bir akşam yemeği daveti. Dört nezih çift, mum ışıkları, bembeyaz masa örtüleri, kristal kadehler ve mükemmel bir menü ile tam anlamıyla bir ziyafet. Davetliler arasında Yale Üniversitesi’nden kuşbilimci Richard Prum ve eşi Ann Prum da var. Çiftlerin çoğu sosyal bir ortamda ilk kez bir arada bulunuyorlar, oldukça nazik ve seviyeli bir sohbet süregidiyor.

Akşam yemeğinin ortasında bir yerlerde davetlilerden bir hanımefendi masanın diğer ucundan Richard Prum’a seslenir: “Demek kuşbilimcisiniz. Tam da konuşmak istediğim kişi.” Prum her zaman olduğu gibi insanların kuşlarla olan ilişkilerinden kaynaklı alelade bir soru beklerken hanımefendi oldukça düşündürücü bir soru yöneltir: