Canlı organizmalarda bazı hücreler, diğer hücreleri zalimce silip süpürür.^[1] Bu "hücresel yamyamlık" yaygın, doğal bir süreçtir: Vücudunuzdaki beyaz kan hücreleri tam şu anda milyonlarca yaşlı kırmızı kan hücresini tüketiyor. ABD Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı'nda yayınlanan yeni araştırma, bu tür "yamyamlık" davranışlarını teşvik etmek için bir grup genin kullanılmasının yeni bir kanser immünoterapisi geliştirebileceğini öne sürüyor.^[2]

Bu fikir, yeni makalenin kıdemli yazarı biyolog Denise J. Montell ve meslektaşlarının, hücrelerin sindirmeye çalıştıkları şeyleri sarmasına yardımcı olan Rac ailesindeki hiperaktif gen formlarının meyve sineği embriyolarında doku ölümüne neden olduğunu fark etmesiyle doğdu. Montell değiştirilen genlerin, hücrelerin "komşularını" tüketmesine neden olduğunu söylüyor. Bu genlerin RAC adında insanlara özgü versiyonları mevcut; Montell ise bunların, Santa Barbara'daki Kaliforniya Üniversitesi'nde çalışan yeni meslektaşı Meghan Morrissey'e kanser CAR-M immünoterapisi konusundaki çalışmalarında yardımcı olup olamayacaklarını merak etti.

Bu yazıda matematikçileri 358 yıl boyunca uğraştıran bir problemden bahsedeceğiz. Riemann hipotezi, Poincaré sanısı gibi problemleri çözmek bir yana, problemin tanımını anlayabilmek bile çok fazla matematik bilgisi gerektirir. Öte yandan Fermat'ın (aslında "Ferma" diye okunur; dolayısıyla "Fermat'nın" şeklinde yazılması gerekir) son teoremini bir ilkokul çocuğu bile ilk görüşte anlayabilir. Bu kadar basit görünen bir problemin en büyük matematikçileri bile bu kadar zorlayacağı kimin aklına gelirdi?

Fermat'ın son teoremi arkasında çok derin bir matematik barındırmaktadır. Biz burada çok fazla detaya girmeden çözüme nasıl ulaşıldığını açıklamaya çalışacağız. a²+b²=c² denklemini sağlayan a, b, c üçlülerini bulmanızı isteseydik cevaben ne derdiniz? 3, 4, 5 veya 5, 12, 13 gibi değişik çözümleri saniyesinde söylerdiniz. Peki kuvvetler 2'den büyük tam sayılar olduğunda bu denklemi sağlayan üçlüleri bulun deseydik ne olurdu? Çok basit, bulamazdınız... Şöyle ki:

5 milimetreden küçük plastik parçalar olarak tanımlanan mikroplastikler, evdeki tozdan yiyeceklere ve şişelenmiş suların içine kadar her yerdedir. Bu yüzden bilim insanlarının bu parçacıkları insanların ve evcil hayvanların dışkısında tespit etmesi çok da şaşırtıcı değildi. Environmental Science & Technology Letters dergisinde yayınlanan küçük bir pilot çalışmada araştırmacılar, bir tür mikroplastiğin bebeklerin dışkılarında yetişkinlerden daha fazla miktarda olduğunu keşfettiler.^[1] Ne var ki bu mikroplastiğin sağlık etkileri var mı, varsa nedir, bunlar henüz bilinmiyor.

İnsanların mikroplastiklere maruz kalma miktarı veya bunların sağlık üzerindeki etkileri hakkında çok az şey biliniyor. Mikroplastiklerin bir zamanlar mide-bağırsak yolundan zararsız bir şekilde geçip vücuttan çıktığı düşünülse de, son araştırmalar en küçük parçaların hücre zarlarını geçip dolaşıma girebildiğini gösteriyor. Hücreler ve laboratuvar hayvanları üzerinde yapılan mikroplastik maruziyeti deneyleri; bu plastiklerin hücre ölümüne, iltihaplanmaya ve metabolik bozukluklara neden olabildiğini gösteriyor. New York Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Kurunthachalam Kannan ve meslektaşları, bebek ve yetişkin dışkılarındaki seviyeleri ölçerek, insanların iki yaygın mikroplastik türüne, yani polietilen tereftalat (PET) ve polikarbonat (PC) isimli plastiklere maruziyetini değerlendirmek istediler.

COVID-19 salgını, ABD ilaç endüstrisinde birçok inovasyonu beraberinde getirdi.^[1] Yalnızca aşı değil, aynı zamanda insanları tedavi etmek için yeni tedavi uygulamaları da geliştirildi.^[2] Ancak hayat kurtaran ilaçların geliştirilmesini teşvik etmek amacıyla geçirilen, artık modası geçmiş bir yasa, COVID-19 ve diğer hastalıklar için geliştirilen yeni tedavileri, birçok insan için maddi açıdan karşılanamaz hale getirme riski taşıyor.^[3]

Birçok ilaç şirketi, en yeni tedavileri hızla piyasaya sürmek için, Başkan Ronald Reagan'ın 1983'te imzaladığı "Orphan Drug (Öksüz İlaç)" Yasası'ndan faydalanıyor.^[4] Yasa; ilaç şirketlerine vergi indirimleri, pazar koruması ve ABD'de 200.000'den az insanı etkileyen hastalıklar olarak tanımlanan "öksüz hastalıklar" (İng: "orphan diseases") için ilaç geliştirmeleri için başka teşvikler sağlıyor. Bu tür hastalıklar arasında Amiyotrofik Lateral Skleroz ,Tourette Sendromu veya ABD'de nadir görülen ancak dünya çapında büyük bir katil olan sıtma gibi hastalıklar da var. Ancak bu yasa, bugüne kadar birçok akademisyen ve ilaçlara erişim hakkı savunucusunun uyardığı gibi, amacının tam aksi yönde çalışarak, fiyatları daha da yükselterek onları daha erişilmez kılma riskine sahiptir.