Karanfil (Syzygium aromaticum veya Eugenia caryophyllata), Myrtaceae familyasının bir üyesi olan, 10-20 m yüksekliğe kadar büyüyen, 100 yıl veya daha fazla yaşayabilen orta boy bir ağaçtır. Karanfil, eski ve değerli bir baharattır ve Türkiye'nin güneyinde bulunan sıcak iklimli bölgelerde yetişmektedir.

Karanfil taneleri, 10-17 milimetre uzunluğunda ve çivi biçiminde; keskin kokulu, yakıcı ve bahar lezzetlidir. Kabuğu gri, yapraklar elips şeklinde ve kıpkırmızı çiçeklerle bezelidir; kokuludur. Çiçekler, sepaller ile çevrili, etli bir hipantiyum ile hermafrodittir. Meyve, yaklaşık 2.5 santimetre uzunluğunda mor bir yemiştir (İng: "drupe"). Yaprakları yaz-kış yeşildir. Ağaç, 5-6 yaşına gelmeden önce ürün alınmaz. En iyi ürün, 10 yaş civarında alınır. Ağacın henüz açılmamış tomurcukları Haziran ve Aralık'ta toplanıp güneşte kurutulur.

Bilim, insanlık tarihinin başlangıcından bu yana doğanın sırlarını çözme ve evrenin işleyişini anlama arzusu üzerine kuruludur. İlk dönemlerde basit bir merakla başlayan bu yolculuk, zamanla karmaşık ve uygulamalı bilim dallarının gelişimiyle evrimleşmiştir. Modern çağda, bilim artık sadece teorik bir arayış olmanın ötesine geçerek, insan hayatını doğrudan etkileyen, şekillendiren ve dönüştüren bir güce dönüşmüştür. Bu süreçte bilim, insan kültürünün ayrılmaz bir parçası haline gelmiş; etik değerler, doğrular ve yanlışlar ile kavramların uygulanabilirliği gibi unsurlarla iç içe geçmiştir.^[1]

Teoride mümkün olan bir fikrin pratikte her zaman işlevsel olmayabileceği, bilim dünyasının sıklıkla karşılaştığı bir paradokstur. Bir fikrin teorik açıdan kusursuz olması, gerçek dünyada aynı başarıyı garanti etmez. Bu sebeple, bilimsel keşiflerin ve teorilerin pratik uygulamalarının etik, sosyal ve çevresel faktörler göz önünde bulundurularak dikkatle incelenmesi gereklidir.^[2]

Bir süpernova, büyük yıldızların ömürlerinin sonuna geldiklerinde çok parlak ve enerjik bir şekilde patlamasına verilen isimdir. Bu patlamalar öylesine şiddetlidir ki, uzayda meydana gelen en büyük patlamalardan birisi süpernovalardır. Tipik bir süpernova patlaması sırasında açığa çıkan enerji nedeniyle galaksilerin tamamının saçtığı ışıktan daha parlak bir ışık topu oluşabilir ve Güneş'imizin 8 milyar yıllık toplam ömründe yayacağından daha fazla enerji uzaya savrulur.

Süpernovalar öylesine ani bir şekilde yaşanır ki, sadece birkaç saat önce gökyüzünde olmayan bir nokta, birkaç saat içinde bir deniz feneri gibi parlayabilir! Ancak gökyüzünde görülen süpernovalar, gökteki diğer yıldızlar gibi değildir: Artık ölmüş bir yıldızdan arta kalanlardır...

Bizim kadar akıllı olan bir bilgisayar yaratmanın ne kadar inanılmaz derecede zor olduğunu öğrenmek kadar insan zekasını takdir ettirecek bir şey yok. Gökdelenler inşa etmek, uzaya insan yollamak, Büyük Patlama'nın nasıl gerçekleştiğinin detaylarını bulmak — bunların hepsi beynimizin nasıl çalıştığını anlamaktan ve onun kadar havalı bir şey yapmaktan çok daha kolay şeyler. Şu an itibarıyla insan beyni, evrende bilinen en karmaşık cisim.

İlginç olan şey şu, YGZ (yalnızca tek bir alanda değil, genel olarak insanlar kadar akıllı bir bilgisayar) yaratmanın zor kısımları, düşündüğünüz şeyler değil. Bir salisede iki tane on basamaklı sayıyı çarpabilen bir bilgisayar yapmak — inanılmaz derecede kolay. Bir köpeğe bakıp onun köpek mi kedi mi olduğunu söyleyebilen bir tane yapmak — zor bir iş. Satrançta herhangi bir insanı yenebilecek bir YZ yapmak mı? Tamamdır. Altı yaşında çocuklar için hazırlanan resimli bir kitaptan bir paragrafı okuyup yalnızca kelimeleri değil, anlamlarını da kavrayabilecek bir YZ yapmak mı? Google şu an bunun için milyarlarca dolar harcıyor. Zor şeyler — hesap, finansal piyasa stratejileri, dil çevirmek — bir bilgisayar için son derece kolay, fakat kolay şeyler — görme, hareket etme, algılama — çıldırtıcı derecede zor. Veya, bilgisayar uzmanı Donald Knuth'un sözleriyle, “Yapay Zeka şimdiye kadar ‘düşünme’ isteyen neredeyse her şeyi yapmayı başardı, fakat insanlar ve hayvanların 'düşünmeden’ yaptığı birçok şeyde başarısız oldu.”

Ela isimli birisi nasıl görünür? Tüm Ela isimli insanları karşılaştırdığımızda ortalama bir Ela'nın nasıl göründüğünü söyleyebilecek bir prototipe ulaşabilir miyiz? Soruyu başkalarından ziyade kendimiz için de sorabiliriz, kendi isimlerimize benziyor muyuz?

Tuhaf bir soru gibi görünüyor değil mi? Zira çoğu ebeveyn çocukları için aday isimleri daha çocuk doğmadan belirlemeye başlıyor. Doğumdan sonra bebeklere isim verildiğinde bile aslında çoğu bebek birbirine benzer özelliklerde oluyor. Peki bir yüz henüz görülmeden önce kendisine verilen isme uyacak şekilde olgunlaşabilir mi?

Endosimbiyotik Teori (veya Simbiyogenez Teorisi), biz insanların da dahil olduğu, daha karmaşık yapılı hücrelere, çekirdeklere ve zarlı organellere sahip olan ökaryotların; daha basit yapılı, çekirdeksiz ve zarlı organelleri bulunmayan bakteriler ve arkeler gibi prokaryotlardan nasıl evrimleştiğini anlamamızı sağlayan bilimsel bir teoridir.

Endosimbiyotik Teori'ye ökaryotik zarlı organeller, aslen bağımsız prokaryotlar olarak yaşamını sürdüren varlıklardı; ancak evrimsel süreçte bir noktada daha iri prokaryotlar tarafından endositoz (ya da daha spesifik olarak, fagositoz) yoluyla hücre içine alındıklarında, tam olarak sindirilemediler; bunun yerine, o hücreyle "kaynaştılar" ve bir "ağ kurdular". Böylece zarlı organellere sahip olmayan prokaryotlardan, zarlı organellere sahip ökaryotlar evrimleşmiş oldu.

İnsan beyninin evriminin ne kadar önemli olduğu aşikardır. Gezegenimiz üzerinde bugüne kadar evrimleşmiş en yüksek zekaya sahip türüz. Bu evrimsel değişim asla kolay olmadı; ancak her evrimsel değişim gibi kademeli ve birikimli bir şekilde oldu. Bu durum, doğal olarak, birçoklarının aklına bir sorunun takılmasına neden olmaktadır: Neden sadece insan türünde beyin ve dolayısıyla zeka bu kadar evrimleşmiştir? Bu sorunun detaylı bir cevabını buradaki makalemizden okuyabilirsiniz.

Ancak çenemizi çalıştıran kasların körelmesiyle ilgili olarak, şunu belirtmekte fayda var: Her türün evrimi eşsizdir. Yani "kendine özgü"dür. Evrim tarihinde; benzer özelliklerin, benzer şartlar altında, kimi zaman benzer süreçlerden geçerek ortaya çıktığını görebilsek de (bkz: yakınsak evrim); çoğu zaman türlerin popülasyonları başından geçenler (çevre şartları, bu çevrenin değişimi, popülasyon içindeki genetik çeşitliliğin yapısı, bu çeşitliliğin çevreyle etkileşimi, vs.) eşsiz bir özgünlükte olduğu için, türlerin evrimi de kendilerine özgü olmaktadır. Bir diğer deyişle, "Neden diğer maymunlar da insanlar gibi zekileşmiyor?" sorusu, "maymun" (Simiiformes) olan her türün birebir aynı evrimsel patikayı takip etmesi gerektiğini varsaymaktadır. Evrimde böyle bir zorunluluk yoktur!

Günümüzde teknoloji, yaşamımızın hemen her alanını kapsıyor. Akıllı telefonlarımızdan otomobillere, tıbbi cihazlardan endüstriyel makinelerimize kadar her şey bir şekilde teknolojiyle ilişkilendirilmiş durumda. Bu teknolojinin temel yapı taşlarından biri de algılama sistemleridir. Algılama sistemleri, çevresel verileri toplamak ve işlemek için kullanılır ve bu sistemlerin doğruluğu ve verimliliği, gelişmiş sensörler ve yazılımlar aracılığıyla sağlanır. Bu sensörler arasında ışık spektrumunu algılayanlar da önemli bir yer tutar. Ancak, ışık spektrumunun makinedeki okuma değeri nasıl etkiler?

Işık spektrumu, elektromanyetik tayfın görünür bölgesindeki farklı dalga boylarını ve renkleri tanımlar. Kızılötesi, kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mor olmak üzere farklı renklerin bir kombinasyonunu içerir. Her bir rengin dalga boyu ve yoğunluğu, bir nesnenin rengini ve özelliklerini belirler.

Science dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, Neandertaller'in Y kromozomu, modern insanın Y kromozomuna, Avrasya'da Neandertaller ile aynı dönemde yaşayan bir başka arkaik hominin olan Denisovalılar'dan daha çok benziyordu!^[1]

Bu, çekirdek genomunun diğer kromozomlar üzerinden yapılan analizleriyle tezat oluşturuyor: Yaygın genom analizlerine göre Neandertaller ve Denisovalılar, modern insanların atalarından ayrılmış bir soydaki kardeş gruplardır. Araştırmacıların analizi, Denisovalılardan elde edilen en eski Y kromozomu verileriyle, Neandertaller'e ait ilk geniş kapsamlı Y kromozom verilerine dayanıyor. Buna göre, daha eski Neandertaller'in Denisovan-benzeri bir Y kromozomuna sahip olduğu; ancak 370.000-100.000 yıl kadar önce Neandertaller'in modern insanlarla melezleşmesiyle kromozomlarının, modern insanların Y kromozomları ile yer değiştirdiğini gösteriyor. Araştırmaya katılmasa da makale hakkında yorum yazmış olan, Aarhus Üniversitesi’nde evrimsel biyolog olan Mikkel Heide Schierup şöyle diyor:^[2]

Yukarıdaki söz şuan ünlü bir müzik grubunun şarkısından alıntı. Ancak konu burada ne şarkı ne de müzik grubu. Acılarımızın, yaşadığımız kötü deneyimlerin bize öğrettikleri, gösterdikleri veya yürüdüğümüz yolun rotasını dönüştürmesi üzerine yazıyorum. Son birkaç senedir psikolojiyle yakından ilgilenerek aslında profesyonel hayatta ve kişisel yaşamımda odağım haline gelen psikolojinin içinde bulunarak pek çok şey keşfettim. Travmalarımı, özşefkatin, özsaygının değerini ve anlamlarını, insan olmanın gerekliliklerini, her insanın neden kendine özgü olduğunu, evrende keşfedilecek şeyler arasında insanın da tıpkı bir kozmoz gibi sonsuz ve anlaşılmaz noktaları olabileceğini, her günün, her anın, her durumun aynı izler ve tepkiler bırakmayacağını ve çeşitli şeyler sayabilirim. Yaşadıklarımızın hafifliği veya ağırlığı tartışılmadan sırf yaşadığımız için bile önemli olduğunu bilmek gibi insanı insan kılan ayrıntılar da öğrendiklerim arasında.

Hayatımı gözden geçirdiğimde müziğe, uzaya ve psikolojiye hep ilgi duydum. Müziğin bende bıraktığı etki eserlerin sahiplerinde gözlemlediğim tutkudan kaynaklanıyordu ve yaşadığım en basit anlara bile anlamlı dokunuşlar yapıyor oluşuydu. Tutkuyla işini yapan insanları izledikçe veya yaptıklarını dinledikçe (Hans Zimmer, Mercury, Bowie, Jackson vb.) hayattan keyif alınacak şeylerin bir o kadar yakınımızda oluşuyla verdikleri umudu görmem o eserlerine bağlılığımı arttıran bir özellik oldu. Örneğin 2018'de Hans Zimmer'in ve ekibinin Vienna'da verdiği konserde "Time" performansını izlemek her zaman bana ilham veren bir konser kaydı haline geldi. Yokluklardan doğan varlıkları hissettiren, dibin en dibini gösterip zirvenin en güzelini basit notalarına saklayan değerli sanatçılar. Üstelik bu sadece müzik içinde de değil basketbol gibi bir spor alanında da görmek benim o alana olan ilgimi daha fazla arttırır oldu.

Merkezi otoritenin etkin ve belirleyici olduğu toplumlarda, eğitim genellikle ideolojik bir aygıt işlevi görür. Nitekim coğrafyamızda da eğitim, milliyetçilik ve dinsellik ekseninde şekillendi. Özellikle AKP iktidarıyla beraber eğitimin bilimsel ve laik yapısı büyük hasarlar aldı. Örneğin; son eğitim müfredatı, İslamcı hegemonyanın homojen kimlik idealini açığa vuran bir girişimdir. Yeni eğitim modelinin kalıcılaşması ise tüm yaşam alanlarının dinselleşmesiyle sonuçlanacaktır. Hiç kuşkusuz, akla ve aydınlanmaya açılmış bu savaşın kaybedeni halk olacaktır.

Son eğitim müfredatına bakıldığında, özellikle sosyal bilimler alanında hakim ideolojinin ağırlığı göze çarpmaktadır. Bu da sosyal bilimler alanı üzerinden sosyal bir mühendislik çalışması yapıldığını göstermektedir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği gibi sayısız anti demokratik anlayışın olduğu bu eğitim modeline muhalefetin yüksek sesle itiraz etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde otokrasi teokratik bir rejime evrilecektir.