Serkan Anılır'ın ismini belki gazetelerden ve bazı bilim dergilerinden duymuşsunuzdur. Bir aralar çeşitli illerde bilim konuşmaları yapan, uçuk kaçık bilim projeleriyle halkı heyecanlandıran, hatta NASA'nın ilk Türk astronotu olduğunu iddia ederek ün yapan bir şahıstı. Detaylarını makalemizde vereceğiz; ancak Serkan Anılır'ın hayatı, edebiyat ve bilimin en tehlikeli düşmanlarından birisi olan veri uydurma ve aşırma (intihal) suçlarının en ilginç örneklerinden birisidir. Serkan Anılır'ın yaptıkları, bir insanın kariyerini intihal ve yalanlarla nasıl yerle bir edebileceğinin en ilgi çekici örneğidir. Çünkü Anılır'ın hayatında yaşananlar, sadece 1-2 çalışmanın sağdan soldan aşırılması değil, koca bir kariyerin yalanlar ve intihaller üzerine kurulu olmasının bir örneğidir. 

Texas Tech Üniversitesi'nde aldığım "Mühendislik Pratiği ve Araştırmalarında Etik" isimli doktora dersinin dönem projesi olarak Serkan Anılır ile ilgili internette yer alan bilgileri bir araya getirerek bir derleme yapmak ve hayatın her alanında etiğin ne kadar büyük öneme sahip olduğunu göstermek istedim. Bu araştırma makalesi, bu ders için yaptığım araştırmaların ve analizlerin bir sonucudur. 

2003 yılında American Journal of Medicine dergisine yazan araştırmacılar, tıp haberleriyle ilgili düşüncelerinizi değiştirmesi gereken bir şey keşfettiler. 1979 ila 1983 yılları arasında en popüler dergilerde yayınlanan ve "yeni bir tedavi"nin veya "yeni bir tıbbi teknolojinin" çok umut vaat ettiği söylenen 101 makaleyi ele aldılar. Bu 101 tedaviden sadece 5 tanesi yayımlanmasından sonraki 10 yıl içinde piyasaya sürülebildi. Sadece 1 tanesi, 2003 yılında o makale yayınlandığında hala kullanımdaydı.

Sadece bir!

Ortaçağ'ın Avrupa ve Batı için bir duraklama dönemi olduğunu biliyoruz. Skolastik düşüncenin olumsuz etkileri, uluslararası çapta salgın hastalıklar vb. olumsuz olgularla birlikte Avrupa biliminin geriye gittiği sırada Türkiye coğrafyasına çok yakın bir yerde Arap yarımadasında işler Avrupa'nın tam tersi yönünde ilerledi. İslam medeniyetinin altın çağını yaşadığı bu zamanları Türkiye'ye ve dünyaya tanıtan isimlerden biri de Cumhurbaşkanlığı kararıyla adı 2019 yılına verilen Fuat Sezgin'dir. Aynı zamanda Fuat Sezgin'in ismi Uludağ Üniversitesi Fuat Sezgin Merkez Kütüphanesi'nde bugün hala yaşatılıyor.^[1]

24 Ekim 1924 tarihinde Bitlis'te dünyaya gelen Fuat Sezgin'in ataları uzun yıllar Osmanlı İmparatorluğu'nda Şirvan beyleri(imtiyazlı Doğu Anadolu eyaletinin beyleri) olarak görev yapmışlardır.^[2]

Daha önce hiç Dünya'nın iç sesini duyduğunu iddia eden birileriyle karşılaştınız mı? Büyük ihtimalle hayır, fakat Dünya üzerinde bu tarz bir şikayetle doktora danışan insanlar yok değil. Dünyanın birçok bölgesinde, özellikle Amerika ve Kanada'da diğer insanların duyamadığı, derinlerden gelen mırıltılar duyan ve bunun Dünya'nın iç sesi olduğunu söyleyen azımsanamayacak kadar kişi var. Bu vakaların birçoğu sahte olmasına veya önemsiz sebeplere dayanmasına rağmen bir grup insanın işaret ettiği sebep ortak: Schumann rezonansı. Peki, nedir bu Schumann rezonansı? Gelin bu doğa olayının tarihini ve nasıl oluştuğunu inceleyelim.

İsminden de belli olacağı üzere bu olgunun keşfi birçok yerde Alman fizikçi W. Otto Schumann'a atfedilir. Fakat bu fikrin temelleri Schumann'dan biraz daha eskiye dayanmaktadır.

İnsanın evrimi söz konusu olduğunda hep sözü edilen canlılar şempanzeler ve gorillerdir. Şanslılarsa, bonobolar ve orangutanların da az biraz lafı edilir. Ancak evrimle ilgili tartışmalarda tarafların evrimsel biyolojiyle ilgili teknik donanımı oldukça eksik olduğundan bundan pek öteye geçilemez. Uzaktan veya yakından akrabası olduğumuz yüzlerce maymun türü olsa da, şempanze, bonobo, goril ve orangutan dışındakilere "Maymun işte..." diyip geçeriz. 

Peki kim bu maymunlar? Bizim şempanzeler ve gorillerden öte, en yakın akrabalarımız kimler? Gelin, bu videoda hep birlikte insanın Evrim Ağacı üzerindeki en yakın dallarını, yani evrimsel olarak en yakın akrabalarımızı tanıyalım.

Fransız gökbilimci Antoine Darquier de Pellepoix tarafından keşfedilen Çalgı Takımyıldızı'ndaki Halka Bulutsusu, gökyüzündeki en iyi bilinen gezegenimsi bulutsulardan biridir. Kataloglarda Messier 57, M57 veya NGC 6720 olarak yer alır. Halka Bulutsusu, yaklaşık 2300 ışık yılı uzaklıkta yer alır ve bizim güneş sistemimizin kabaca 500 katı büyüklüğünde bir çapa sahiptir (2,5 ışık yılı). Çalgı Takımyıldızı'ndaki en parlak yıldız olan Vega'nın güneyinde yer alır.

Hubble Uzay Teleskobu'nun yukarıdaki görüntüsünde, toz lifleri ve kürecikler merkez yıldızdan uzakta görülebilmektedirler. Bunlar, Halka Bulutsusu'nun küresel değil de, silindirik yapıda olduğunu göstermeye yardımcı olmaktadır.^[1]

Saflaştırma ve ayrıştırma işlemleri, saf olarak elde edilmek istenen maddenin belirli tekniklerle, saf olmayan karışımdan elde edilmesi için kullanılır. Saflaştırmanın gıda mühendisliğinden farmasötiğe, petrol endüstrisinden suyun saflaştırılmasına kadar birçok alanda uygulaması vardır. Bunun yanında kullanılan teknikler, temelde benzer bir mantığa sahiptir.

Saflaştırma işlemleri, ister mikron düzeyinde boyuttaki bir hücreden nanogramlarla ölçülen DNA'nın saflaştırılması olsun, ister tonlarca litre suyun su arıtma tesislerinde saflaştırılması olsun, bir ürünün elde edilmesinde kullanılan ilk ve en önemli adımdır. Bilim insanları, bir organik ya da inorganik maddenin kantitatif ve kalitatif özelliklerini incelemek için o maddenin tamamen saflaştırılmış olmasını isterler çünkü herhangi bir bulaşkan deneyin doğruluğunu saptırır. Buna ek olarak gıda ve su üretiminde yeterli ve kaliteli düzeyde saflaştırmalar, tüketilen maddenin içerisinde sağlığa zarar verecek herhangi bir mikroorganizma veya inorganik çevre kaynaklı bulaşkanın olmamasını garanti eder. Çoğu durumda, özellikle yakıtlar için, bir madde ne kadar saf ise işlevi doğrultusunda sağladığı yarar o kadar fazla olacaktır. Tüm bu saflaştırma işlemleri genelde uzun zaman alır ve maliyetlidir fakat sonuç olarak her biri gereklidir.

Kalıtıma yönelik yaygın görüş, bir organizmaya ait tüm bilgilerin DNA yoluyla bir nesilden bir sonrakine aktarıldığı yönündedir. Ancak Maryland Üniversitesi Hücre Biyolojisi ve Moleküler Genetik profesörü Dr. Antony Jose, bu görüşe katılmıyor.

Yayınladığı 2 ayrı makalede Jose, DNA'nın sadece bir "malzemeler listesi"nden ibnaret olduğunu; ancak bir organizmayı inşa etmek ve sürdürmek için gerekli olan yönergeler listesini içermediğini ileri sürüyor. Söylediğine göre yönergeler, bundan çok daha karmaşık ve DNA'nın içinde değil; DNA ile diğer fonksiyonel sistemleri regüle eden moleküllerde saklanıyor.

"Yanmayı en iyi yananlar bilir." demek, sanıyoruz ki çok edebi bir yaklaşım olmayacak ve oldukça gerçekçi olacaktır. Çünkü gerçekten de, yanmanın ne demek olduğunu ve ne gibi hisler yaşattığını sadece gerçek anlamda yananlar algılayabilir. Bizse burada sadece genel bir çerçeve çizebiliriz ve bunu yapmaya çalışacağız.

İlk olarak yanmayla ilgili bilinmesi gereken şey şudur: Vücudumuzdaki herhangi bir bölgede sıcaklık 44 derecenin üzerine çıktığı zaman yapımıza katılan proteinlerin büyük bir kısmının 3 boyutlu yapısı kaybolmaya başlar. Bu da hücre zarımız içerisinde, sinirlerimizde, organlarımızda ve bizi biz yapan her şeydeki proteinlerin dağılması ve işlevsizleşmesi anlamına gelir. Bu, zincirleme bir sorunlar tepkisi başlatır. Çünkü her bozulan protein, sonraki süreçleri de olumsuz etkileyerek bozar. Yazımızın başlarında çeşitli kaynaklarla elde edebileceğiniz aşırı sıcaklıkları hatırlayın. 44 derecenin çok üzerinde olan bu sıcaklıklar, vücudunuzdaki sayısız proteini bozacak ve sisteminizi alt üst edecektir.

Doğada neredeyse hiçbir olgu, son haliyle, birdenbire var olmaz. Her zaman daha eski, daha basit, daha başka nedenlerle var olan unsurların dönüşümüyle yeni yapıların geliştiğini görürüz. İnsanı "insan" yapan en sıra dışı unsurlardan biri gibi gözüken mizah ve espri anlayışı da bundan muaf değildir. Mizahın yazılı kökenlerini, profesyonel "jestçilerin" ve "şaka kitapları"nın olduğu Antik Yunan'a kadar takip etmek mümkündür. Hatta MÖ 460'ta doğmuş olan Demokritos, "gülen filozof" olarak anılırdı; çünkü oldukça espritüel biriydi ve çağdaşlarının "aptallıklarına" gülmesiyle bilinirdi.^[1] Ama mizahın kökenleri orada durmaz. Avustralya Aborijinleri'ne yönelik antropolojik çalışmalar, mizahın Homo sapiens içindeki kökenlerinin en az 35.000 yıllık olduğunu düşündürmektedir. Fakat karşılaştırmalı etoloji (hayvan davranışları) çalışmalarından gelen veriler, mizahın davranışsal kökenlerini Homo sapiens türünden çok daha öncesine, günümüzden yaklaşık 16-10 milyon yıl öncesine dayanıyor olabileceğini göstermektedir.^[2][3]

Mizahın evrimsel kökenlerini anlamak için, onun davranışsal öncülleri ile davranışsal ardıllarını incelemek gerekmektedir: Espri ve şaka gibi tüm bileşenleriyle bir arada değerlendirilebilecek olan "mizah" kavramının öncülü; sözlerle veya davranışlarla icra edilen soyut bir oyundur. Mizahın kalbinde yer alan espri veya şakanın kendisi, birbiriyle bağdaşmaz gibi gözüken unsurları barındıran bir bağlama veya bağlamlara sahiptir. Çözümlenmesi gereken bir bilinmezi barındırır (size anlatılmaya yeni başlanan bir fıkrayı düşünün) veya sıra dışı bir fiziksel davranışı barındırır (bir "eşek şakası"nı düşünün). Bu bilinmezlik ve bağdaşmazlık, kişide psikolojik bir gerilime neden olur. Ancak mizahın az önce tanımladığımız oyuncu doğası içerisinde, esas mesaj (İng: "punchline") verildiğinde ve espri patlatıldığında veya fiziksel şaka sonlandığında, bağdaşmaz bağlam da çözüme kavuşur ve şakanın hedefindeki kişi, gerilimin ortadan kalkmasıyla genellikle güler veya kahkahaya tutulur. İşte bu duygusal iniş çıkışlar, sosyal hayvan türlerini birbirine bağlayan önemli bir davranış kalıbına karşılık gelir. Dolayısıyla mizahın kökenlerinin sırları, insan-harici sosyal hayvanlardaki oyun, mizah algısı ve kahkaha davranışlarında yatar. Bu yazımızda, bu faktörlere, bunların evrimine ve modern mizah ile ilişkisine bir bakış atacağız.