Çoğu insan için Evrim Teorisi'nin tartışmaya yer bırakmaz şekilde ortaya koyduğu türler arası kuzen-ata ilişkisi, anlaması güç kavramlardan birisidir. Halbuki sadece kendi ailelerimize bile bakarak bu evrimsel olguyu algılamamız mümkündür. Bu makalemizde, türler arası akrabalık ilişkilerinden ziyade, tür içerisindeki akrabalık ilişkilerine odaklanacağız. Bu makaleyi, buradaki makalemiz gibi bazı diğerleriyle birleştirerek analiz edecek olursanız, var olmuş, var olan ve var olacak tüm türlerin birbirleriyle nasıl akraba olduğunu anlamanız mümkün olacaktır. Gelin şimdi sizi soy hattınız içerisinde son derece ilginç bir yolculuğa çıkaralım. Bu süreçte, evrimsel biyoloji ile ilgili birçok kavramı analiz etme ve anlama fırsatı bulacağınızı umuyoruz. Hikayeyi birinci tekil şahıs olarak anlatacağız, çünkü bu hikaye Wait But Why isimli bilim sitesinin kurucusu Tim Urban'ın soy ağacı tarihine yaptığı bir yolculuğa dayanıyor. Ondan öğreneceğimiz çok şey var, dolayısıyla hemen başlayalım:

Büyüklerimden yalnız 89 yaşındaki babaannem hayatta: Nana...

Doğu Orta Asya kökenli Avarlar, MS 6. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar iki buçuk yüzyıldan fazla bir süre boyunca Doğu Orta Avrupa'nın büyük bir kısmına hükmetmiştir. Belki de daha az başarılı öncülleri olan Hunlar kadar iyi bilinmemektedirler.

Ancak mezarlıklarında, şimdiye kadar kazılmış yaklaşık 100.000 mezar da dahil olmak üzere, Avrupa tarihinin en zengin arkeolojik miraslarından birini bırakmışlardır. Avar cenaze geleneklerinden ve komşularının yazılı raporlarından yola çıkan akademisyenler, onların sosyal uygulamalarının ve yaşam biçimlerinin bir kısmını yeniden inşa etmişlerdir. Şimdi ise arkeogenetik, 1000 yıldan daha uzun bir süre önce yaşamış Avar toplulukları hakkında tamamen yeni bir bakış açısı sunuyor. Bu sayede bireylerin birbirleriyle 6. dereceden 10. dereceye kadar ve nasıl akraba oldukları analiz edilebiliyor.

Borderline Kişilik Bozukluğu, kararsız ve uçlarda ruh halleri, çarpık benlik duygusu, dengesiz ilişkiler, yoğun öfke patlamaları ile karakterize edilen bir kişilik bozukluğudur. Borderline Kişilik Bozukluğu'na sahip bireyler, ani ruh hali değişiklikleri yaşayabilir. Bu durum kendilerini ve hayatı algılayış biçimlerinde soruna yol açabilir.

Ani ruh hali değişimleri ile, kendinizi neşeli hissederken dakikalar ya da saatler içinde öfke patlamaları yaşayabilirsiniz. Bir gün iyi anlaştığınızı düşündüğünüz, sevdiğiniz birisini ertesi gün çok kötü birisi olarak görebilirsiniz. Bu da insan ilişkilerinde problem yaşamanıza, dengesiz ve geçici ilişkiler kurmanıza yol açabilir. En nihayetinde bu durum, sizi ve sosyal ilişkilerinizi büyük ölçüde yıpratabilir.

Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli fizikçilerinden olan Feza Gürsey'in 70 yaşındaki oğlu Yusuf Gürsey, 28 Nisan 2024 saat 21:30 sıralarında, Amerika Birleşik Devletleri'nin Connecticut eyaletinin New Haven kentinde Whalley Bulvarı'nda karşıdan karşıya geçmeye çalışırken bir arabanın kendisine çarpması sonucu acilen hastaneye kaldırıldı. Yusuf Gürsey, tüm müdahalelere rağmen ne yazık ki kurtarılamadı.

Şüpheli, olay yerinden hızla uzaklaştı. Polis, uzun uğraşlar sonucunda şüphelinin arabasını bulmayı başardı; ancak şüpheli henüz yakalanamadı. Bir yandan aramalar devam ederken, diğer yandan polis, bunun kasıtlı mı yoksa sehven mi olduğunu araştırmaya devam ettiklerini söylüyor:

Evrim, türlerin sadece dış görünüşlerini belirleyen bir biyolojik süreç değildir. Bu doğa yasası, türlerin tercihlerini, eğilimlerini ve karar mekanizmalarını da belirleyen bir süreçtir. Elbette bir canlının her özelliği %100 genlere bağlı olarak belirlenmez. Özellikle sosyal yapısı olan canlılarda içerisine doğulan kültür, bu kültürün yapısı, ebeveynlerin yavrulara olan (olumlu veya olumsuz) katkıları, bireylerin kendi başlarından geçenler (yaşam hikayeleri) ve daha nice öngörülemez, evrim tarafından şekillendirilemez, kaotik bir biçimde etki eden unsurlar bir canlı soy hattının gidişatına etki eder. Ancak bireyler bazında değil de toplumun geneli bazında çalışılacak olursa ve bir tür için var olan ancak değişime de açık olan "normlar" incelenecek olursa, bazı tercihlerimizin o kadar da öznel olmadığı, türün belli seçeneklere diğerlerine göre daha yatkın olduğu görülür. Bu ortak tercihler elbette bir türün tüm bireylerini tanımlamaya yetmez; ancak yine de bize türün evrimsel geçmişi hakkında çok kıymetli bilgiler sunarlar. 

Unutulmaması gereken en kritik nokta, evrimsel psikolojinin ayıklamaya çalıştığı bu ortak tercih eğilimlerinin bizim biyolojik evrimimizle ilgili olduğudur. Ancak türümüz, artık sadece biyolojisiyle tanımlanamayacak bir türdür. Çünkü biyolojik evrim, kültürel evrimin hiçbir türde görülmediği kadar karmaşık ve güçlü bir şekilde insan organizmasını şekillendirmesini tetiklemiş ve mümkün kılmıştır. Dolayısıyla kültürümüz de tercihleri doğrudan etkilemekte, şekillendirmekte, hatta yeri geldiğinde biyolojik evrimimizle zıt düşecek noktalara taşıyabilmektedir. Bunlar da psikologlar, zoologlar, antropologlar ve etologlar tarafından incelenmektedir. Önemli olan bu iki sahanın verilerini birleştirerek varlığımızı ve nasıl evrimleştiğimizi, günümüzde nasıl kararlar aldığımızı ve bu kararlarımızda biyolojimiz ile kültürümüzün ne kadar rol oynadığını anlayabilmektir. Bu açıdan, iki tür evrimimizin de anlaşılmasının muazzam önemli olduğu kanaatindeyiz.

Pozitif bilimlerde araştırmanın güzel tarafı, bir gizemi çözmekten çok, o gizemin kendisi olmaktadır. Gizli olan bir şey açığa çıktığında artık, çekiciliğini yitirir. Öte yandan mitokondri, hem ökaryotik hücreler için enerji üretme mekanizması olarak, hem de ökaryotik hücreye evrimleşmedeki rolü ile hala cevaplanmayı bekleyen gizemlere sahiptir.

Birçok soru cevaplanmayı beklemektedir: İlkel hücreler nasıl oldu da spontan proton aşamalı değişimini kullanabilir hale geldi? Mitogenomda (Mitokondriyal genomda) bulunan genler neye göre ve nasıl konak hücrenin nükleer genomuna entegre oldu?

Hamile bir at 47 milyon yıl önce bir tatlısu gölünden su içerken, zehirli volkanik gazların kendisini aniden öldürebileceğinden habersizdi. Bir araştırmaya göre, bugün bu kısrak ve küçük, doğmamış bebeğinin fosil kalıntıları, ilkel atlarda üremenin nasıl olduğuna ışık tutarken; günümüz atları ile benzer üreme özellikleri tespit edilmesi şaşkınlık yaratıyor.

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’ne göre araştırmacılar bu ilkel at fosilini (Eurohippus messelensis), barındırdığı 57-36 milyon yıl öncesine tarihlenen iyi korunmuş Eosen dönemi fosilleri ile tanınan Almanya’daki Messel Pit fosil bölgesinde buldular.

Kimya, doğadaki maddelerin yapılarını, özelliklerini, bileşenlerini ve birbirleriyle olan etkileşimlerini inceleyen bir bilim dalıdır.^[1] Kimya bilimi; elementlerin, bileşiklerin ve karışımların özelliklerini atom ve molekül düzeyinde inceler. Ayrıca kimya, endüstride yeni malzemelerin tasarlanması, tıpta yeni ilaçların ve aşıların geliştirilmesi ve diğer birçok alanda önemli uygulamalara sahiptir. Kimyanın alanları arasında organik kimya, inorganik kimya, fizikokimya, biyokimya ve analitik kimya bulunur. Bu yazıda sizlere biyokimyanın temel ilkelerini detaylıca anlatacağız.

Biyokimya; hayvanlar, bitkiler, mantarlar ve mikroorganizmalar gibi canlıların yapısında bulunan kimyasal bileşikleri ve canlının yaşamı boyunca süregelen kimyasal süreçleri ve tepkimeleri inceleyen kimya dalıdır.^[2] Biyokimya esas olarak proteinler, karbonhidratlar, lipitler, enzimler ve nükleik asitler gibi makro bileşiklerle ilgilenir. Biyolojik organizmalardaki protein sentezi, besinlerin enerjiye dönüşmesi, fotosentez ve hücresel solunum olayları, kalıtsal özelliklerin kimyasal süreçlerle iletilmesi gibi yaşam süreçleri de biyokimyanın ilgi alanına girer. Biyokimya yaşamın temel kimyasal süreçlerini ve bu süreçlerin moleküler düzeyde nasıl gerçekleştiğini anlamak için oldukça önemli bir disiplindir. Bu disiplin biyoloji ve kimyanın bir sentezidir ve organizmaların içindeki kimyasal tepkimeleri araştırır. Bu bağlamda biyokimyanın önemi pekçok açıdan gözlenebilir. Biyokimya, hastalıkların nedenlerini anlama ve tedavilerin geliştirilmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Örneğin; kanser, şeker ve kalp hastalıkları gibi birçok hastalığın temelinde moleküler ve atomik düzeydeki bozukluklar yatar. Biyokimyadaki bilimsel çalışmalar, bu hastalıkların anlaşılmasını ve tedavi yöntemlerini mümkün kılar. Ek olarak biyokimya, kalıtsal hastalıkların nedenlerini anlamamız için de kullanılır. 21. yüzyılın biyoteknoloji çağı olacağı kabul edilmektedir. Çünkü bilim ve teknolojinin öncelikli amacı insanlara sağlıklı bir çevre ve sağlıklı bir yaşam sunmaktır, bu da büyük oranda moleküler biyoloji ve genetik ve biyokimya alanındaki çalışmalarla mümkün oluyor. Son yıllarda nobel ödüllerinin büyük oranda biyokimya çalışmalarına verilmiş olması bunun en güzel kanıtıdır.